Wonka: Μια ιστορία κακών επιχειρηματιών και πελατειακών σχέσεων

 Η ταινία Wonka (2023) είναι ένα prequel της αγαπημένης ιστορίας "Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας" του Roald Dahl. Η ταινία Wonka αφηγείται την ιστορία του νεαρού Willy Wonka, ενός ανερχόμενου πωλητή σοκολάτας και μάγου, ο οποίος αμφισβητεί την κυριαρχία ενός καρτέλ σοκολάτας.

Όπως θα μπορούσε κανείς να φανταστεί, η ταινία είναι γεμάτη από σκηνές που ρίχνουν αρνητικό φως στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι κύριοι κακοί είναι στερεότυποι επιχειρηματίες του κινηματογράφου που θα κάνουν τα πάντα, ακόμη και φόνο, για να πετύχουν τη φιλοδοξία τους για μεγαλύτερα κέρδη. Το καρτέλ παραβιάζει συνεχώς την ιδιωτική ιδιοκτησία του Γουόνκα, πρώτα δηλητηριάζοντας το εμπόρευμά του και στη συνέχεια επιχειρώντας να τον δολοφονήσει.

Μια άλλη σκηνή δείχνει τον Γουόνκα να υπογράφει ένα συμβόλαιο με κρυφούς όρους που ουσιαστικά τον καθιστά σκλάβο. Με τη νομιμότητα αυτού του συμβολαίου αμφίβολη, είναι απίθανο οποιοδήποτε δίκαιο νομικό σύστημα να τιμήσει ένα τέτοιο δόλιο συμβόλαιο. Ως παράλληλη σημείωση, η ταινία παρουσιάζει ακόμη και την εκκλησία ως διεφθαρμένο θεσμό όπου οι ιερείς δέχονται δωροδοκίες από σοκολάτα με αντάλλαγμα να λειτουργούν ως βιτρίνα για το κέντρο επιχειρήσεων του καρτέλ.

Η ταινία δείχνει ξεκάθαρα την ελεύθερη επιχειρηματικότητα υπό αρνητικό πρίσμα, αλλά παρά τα ελαττώματά της, υπάρχει και μια χρυσή τομή: η καταγγελία της για τον πελατειακό καπιταλισμό.

Παρόλο που οι κακοί επιχειρηματίες είναι οι κύριοι κακοποιοί της ταινίας, αυτοί οι επιχειρηματίες χρησιμοποιούν την κυβέρνηση για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στη βιομηχανία σοκολάτας. Χωρίς την παρέμβαση της κυβέρνησης, δεν θα υπήρχε καμία σύγκρουση, εκτός ίσως από την ανάγκη του Γουόνκα να πληρώσει αυτούς που τον υποδούλωσαν άδικα.

Ο Wonka ονειρεύεται να ανοίξει ένα κατάστημα στις Galleries Gourmet, ένα πολυσύχναστο κέντρο όπου εγκαθίστανται οι καθιερωμένες επιχειρήσεις σοκολάτας, το οποίο είναι γεμάτο με επαχθείς κανόνες που τιμωρούν τους νεοεισερχόμενους στην αγορά.

Οι άδειες βιτρίνες έχουν προειδοποιήσεις όπως "Απαγορεύεται η ονειροπόληση", οι οποίες συνοδεύονται από ένα πρόγραμμα προστίμων που επιβάλλει με σθένος η αστυνομία. Μια πρώιμη σκηνή δείχνει έναν αστυνομικό να επιπλήττει τον Γουόνκα για την ονειροπόληση, απλώνοντας το χέρι του για την πληρωμή του προστίμου. Ένας τέτοιος κανόνας σίγουρα θα καταπνίξει τον πιθανό ανταγωνισμό για όσους ονειρεύονται να ανοίξουν το δικό τους κατάστημα.

Επιπλέον, η Galleries Gourmet απαγορεύει αυστηρά την πώληση σοκολάτας χωρίς κατάστημα. Αυτό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τον Γουόνκα στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας. Χωρίς κατάστημα, δεν έχει τη νομική νομιμοποίηση να λειτουργήσει την επιχείρησή του. Ο Wonka έπρεπε να βρίσκεται συνεχώς ένα βήμα μπροστά από την αστυνομία. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, δεν θα είχε να αντιμετωπίσει αυτή την απαγόρευση (ανάλογα με το σε ποιον ανήκει το έδαφος πάνω στο οποίο πουλάει σοκολάτα). Αντ' αυτού, η αστυνομία κατάσχει τα κέρδη του και τον απομακρύνει από τον χώρο.

Το καρτέλ χρησιμοποιεί επίσης εξωθεσμικές μεθόδους για να διατηρήσει το μονοπωλιακό του προνόμιο. Ο αρχηγός της αστυνομίας χρηματίζεται από το καρτέλ της σοκολάτας καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας. Καταδιώκει συνεχώς τον Γουόνκα εξαιτίας αυτού του γεγονότος.

Όλα αυτά καταδεικνύουν τη συμμαχία μεταξύ της κυβέρνησης και των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι μεγάλες, κατεστημένες επιχειρήσεις υποστηρίζουν ρυθμίσεις που βλάπτουν δυσανάλογα τους νεοεισερχόμενους στην αγορά, ώστε να προστατεύσουν την κατεστημένη θέση τους. Αυτό αποκαλείται ρυθμιστική αιχμαλωσία, μια προσέγγιση που υποστηρίζει ότι η ρύθμιση εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κυρίαρχων επιχειρήσεων και όχι το δημόσιο συμφέρον. Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις της procartel στη Wonka δεν αποτελούν σαφώς εξαίρεση.

Ωστόσο, παρά τις κυβερνητικές παρεμβάσεις από τις οποίες επωφελείται σαφώς το καρτέλ σοκολάτας, η ταινία επιλέγει να επικεντρωθεί στους κακοποιούς επιχειρηματίες. Η ταινία το ενισχύει αυτό, παρουσιάζοντας το δημόσιο μηχανισμό ως όχι απαραίτητα κακό. Στην πραγματικότητα, ένας κατώτερος αστυνομικός είναι από τους πρώτους ανθρώπους που δείχνουν φιλανθρωπία στον Γουόνκα, δίνοντάς του κάποια χρήματα για να πληρώσει ένα δωμάτιο. Αυτός ο ίδιος αστυνομικός συλλαμβάνει στο τέλος τον αρχηγό της αστυνομίας για τη διεφθαρμένη συμπεριφορά του αρχηγού. Επιπλέον, ο αρχηγός της αστυνομίας είναι αρχικά απρόθυμος να συνεχίσει τις διεφθαρμένες δραστηριότητές του, αλλά στη συνέχεια πείθεται από τις βαθιές τσέπες του καρτέλ της σοκολάτας.

Επιστρέφοντας στη ρυθμιστική αιχμαλωσία, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ρίζα του προβλήματος δεν είναι οι επιχειρήσεις, αλλά η κυβέρνηση. Αν δεν υπήρχε η κυβέρνηση, τότε τα επιχειρηματικά συμφέροντα θα ήταν αναγκασμένα να ανταγωνίζονται χωρίς ειδικά προνόμια. Σε αυτή την περίπτωση, η άνοδος του Γουόνκα θα ήταν μια πολύ πιο σύντομη ιστορία. Κατά συνέπεια, η ταινία θα έπρεπε να είχε δώσει μια πιο ισορροπημένη εικόνα του καρτέλ, απεικονίζοντάς το ίσως αντί γι' αυτό ως κολλητούς, αλλά ικανούς επιχειρηματίες, οι οποίοι διαφορετικά θα ήταν ηθικοί παράγοντες ελλείψει κυβερνητικής παρέμβασης.

Τελικά, η ταινία Wonka, αν και κατά καιρούς είναι γοητευτική και διασκεδαστική, παρουσιάζει την ελεύθερη επιχειρηματικότητα σε αρνητικό φως, παρά το γεγονός ότι ο Wonka είναι ένας επιχειρηματίας που καταπνίγεται από την αντιανταγωνιστική κυβερνητική πολιτική. Αν κάποιος κοιτάξει προσεκτικά, ο Γουόνκα είναι στην πραγματικότητα μια καταγγελία του συντεχνιασμού. Το νομικό σύστημα στο οποίο υπόκειται ο Wonka επιβάλλει επαχθή πρόστιμα, κανονισμούς και δόλιες συμβάσεις, και αυτό το σύστημα διαθέτει μια αστυνομική δύναμη που δέχεται δωροδοκίες από τις κατεστημένες επιχειρήσεις. Δυστυχώς, η ταινία επιλέγει να κατακεραυνώσει τα δεινά των επιχειρηματιών, παρουσιάζοντάς τους ως ανήθικους και ενίοτε ανίκανους. Για τους λόγους αυτούς, συνιστώ τον Wonka μόνο με προσοχή για τις αντικρονιστικές του προεκτάσεις.

Η ταινία θα ήταν προτιμότερο να δώσει μια πιο αποχρωματισμένη ιστορία παρά μια ασπρόμαυρη ιστορία ενός μικρομεσαίου επιχειρηματία που αντιμετωπίζει τους κακούς και συχνά ιδεοληπτικούς επιχειρηματίες που τραγουδούν και χορεύουν για τα βάσανα των μειονεκτούντων.