Άρθρο του Lawrence W. Reed για το  Foundation for Economic Education

 Πολλοί Αμερικανοί οφείλουν τις γνώσεις τους για τους Ιάπωνες σαμουράι στους κινηματογραφιστές. Φημισμένοι για την πειθαρχία και το θάρρος τους, οι σαμουράι ήταν η στρατιωτική αριστοκρατία από τον 12ο αιώνα μέχρι την κατάργηση της τάξης τους από τον αυτοκράτορα Meiji τη δεκαετία του 1870. Οι θωρακισμένοι πολεμιστές με το σπαθί τους πρωταγωνίστησαν στο μπεστ-σέλερ του James Clavell, Shōgun, το 1975, και στη μεταφορά του σε μίνι τηλεοπτική σειρά το 1980, την τρέχουσα επανεκτέλεση με τον ίδιο τίτλο στο δίκτυο FX, και ακόμη και σε μερικά ξεκαρδιστικά σκετς του John Belushi στα πρώτα χρόνια του Saturday Night Live.

Γνωρίζατε όμως ότι τουλάχιστον δύο από τους πιο διάσημους σαμουράι δεν είχαν καθόλου Ιαπωνική καταγωγή; Ο ένας, ονόματι Yasuke, πιθανότατα γεννήθηκε στη Μοζαμβίκη της νότιας Αφρικής- ο άλλος, ο William Adams, καταγόταν από το Gillingham στην κομητεία του Kent της Αγγλίας. Με δυο λόγια, θα μοιραστώ τις ιστορίες τους εδώ, αλλά πρώτα, λίγο περισσότερο ιστορικό.

Η καταγωγή των σαμουράι ξεπερνά τα χίλια χρόνια, αλλά η ανάδειξή τους ως κυρίαρχη στρατιωτική τάξη χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Μέχρι τη στιγμή που νίκησαν αποφασιστικά τους εισβολείς Μογγόλους στη δεκαετία του 1280, κυριαρχούσαν στην Ιαπωνική κυβέρνηση και θεωρούνταν ευρέως ως πρότυποι πολίτες και τέλειοι, επαγγελματίες στρατιώτες.

Όταν η Ιαπωνία εισέβαλε στην Κορεατική χερσόνησο τη δεκαετία του 1590, κάποιοι σαμουράι στάλθηκαν εκεί για να πολεμήσουν, αν και η Κορέα απέκρουσε με επιτυχία τις Ιαπωνικές δυνάμεις. Το αποκορύφωμα για τους σαμουράι ήταν κατά τη διάρκεια ενός εμφυλίου πολέμου λίγο αργότερα, ιδίως κατά τη διάρκεια της κρίσιμης μάχης της Σεκιγκαχάρα το 1600. Τότε ήταν που ο Τοκουγκάουα Ιεγιάσου ενοποίησε την Ιαπωνία νικώντας τις αντίπαλες φυλές, εγκαινιάζοντας μια περίοδο στρατιωτικής δικτατορίας και εσωτερικής ειρήνης που διήρκεσε μέχρι το 1868.

Η ειρήνη, ωστόσο, σήμαινε ότι δεν υπήρχαν πόλεμοι στους οποίους οι σαμουράι θα μπορούσαν να πολεμήσουν και να κερδίσουν δόξα. Σταδιακά συγχωνεύτηκαν στη γραφειοκρατία των Τοκουγκάουα και σε άλλα επαγγέλματα, μέχρι που ο αυτοκράτορας Meiji τους διέλυσε επίσημα ως προνομιούχο τάξη τη δεκαετία του 1870.

Οι δύο σαμουράι που σας παρουσιάζω τώρα ήταν και οι δύο ανωμαλίες για έναν μάλλον εξαιρετικό λόγο: Κανένας από τους δύο δεν ήταν Ιάπωνας.

Ένας από αυτούς, ο Yasuke, ήταν ένας μαύρος από τη Μοζαμβίκη. Η ιστορία του Yasuke καλύπτεται από θρύλους, αλλά οι ιστορικοί γνωρίζουν μερικά πράγματα γι' αυτόν με βεβαιότητα. Χτυπημένος και απαχθείς μαζί με πολλούς άλλους από μέλη μιας αντίπαλης φυλής, πουλήθηκε στη σκλαβιά στα χέρια ενός Πορτογάλου καπετάνιου.

Από εκεί πέρασε στην υπηρεσία του Ιταλού Ιησουίτη ιερέα και ιεραπόστολου Alessandro Valignano. Ενεργώντας ως σωματοφύλακας, ο Yasuke συνόδευσε τον Valignano στο ταξίδι του στην Ιαπωνία το 1579. Και οι δύο άνδρες έγιναν φίλοι με τον ισχυρό πολέμαρχο Όντα Νομπουνάγκα, ο οποίος αρχικά σοκαρίστηκε τόσο πολύ από το χρώμα του μαύρου άνδρα (υποθέτοντας ότι ήταν "βαμμένος" με μελάνι) που διέταξε να το σβήσουν.

Όταν ο Yasuke βγήκε από τον "καθαρισμό" μαύρος όπως πάντα, κέρδισε τον ιδιαίτερο σεβασμό του Νομπουνάγκα και του Ιαπωνικού λαού. Σίγουρα βοήθησε το γεγονός ότι ο Yasuke ήταν ιδιαίτερα μυώδης και, με ύψος 6′2″, ξεπερνούσε τον μέσο Ιάπωνα. Μια περιγραφή του ανέφερε ότι ήταν χτισμένος "σαν ταύρος" και διέθετε "τη δύναμη δέκα ανδρών".

Πιστεύεται ότι ο Yasuke πέρασε μόνο τρία χρόνια στην Ιαπωνία. Γνωρίζουμε όμως ότι έμαθε γρήγορα τους τρόπους του πολεμιστή σαμουράι και πολέμησε στο πλευρό του Νομπουνάγκα στη μάχη του Τενμοκουζάν το 1582. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε και πώς πέθανε ο Yasuke, αλλά φαίνεται ότι εξαφανίστηκε την ίδια χρονιά.

Το 2019, οι Thomas Lockley και Geoffrey Girard συνέγραψαν μια αξιόλογη βιογραφία του με τίτλο African Samurai: The True Story of Yasuke, a Legendary Black Warrior in Feudal Japan. Αρκετά βίντεο στο YouTube παρουσιάζουν επίσης την ιστορία του Yasuke.

Ο Άγγλος θαλασσοπόρος William Adams (1564-1620) δεν συνάντησε ποτέ τον Yasuke, αλλά ίσως είχε ακούσει γι' αυτόν. Ο Adams ήταν ένας από τους λίγους επιζώντες μιας αποστολής πέντε πλοίων που έφυγε από το Ρότερνταμ για την Ιαπωνία και έφτασε το 1600, σχεδόν λιμοκτονώντας μετά από 19 μήνες στη θάλασσα. Για τα βιβλία των ρεκόρ, ο Adams είναι γνωστός στην ιστορία ως ο πρώτος Άγγλος που έφτασε στην Ιαπωνία. Κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών οι Ιάπωνες δεν επέτρεπαν σε αυτόν και τον δεύτερο ύπαρχο του, τον Jan Joosten, να εγκαταλείψουν τη χώρα, αλλά οι δύο άνδρες αξιοποίησαν τον χρόνο τους εκεί.

Τόσο ο Adams όσο και ο Joosten προσαρμόστηκαν στην κουλτούρα και κέρδισαν την εμπιστοσύνη των Ιαπώνων, παρά το γλωσσικό εμπόδιο που εμπόδιζε την επικοινωνία με τους απαγωγείς τους στην αρχή. Όταν ο Adams οδηγήθηκε για να συναντήσει τον πολέμαρχο Tokugawa Ieyasu στο κάστρο της Osaka, ο Ieyasu εντυπωσιάστηκε αμέσως με τις γνώσεις του Άγγλου για τα πλοία, τη ναυπηγική και τη ναυσιπλοΐα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Ieyasu επέλεξε τον Adams για να επιβλέψει τη ναυπήγηση του πρώτου ιστιοφόρου δυτικού τύπου της Ιαπωνίας.

Η φιλία του Adams με τον πολέμαρχο απέδωσε πολλά, όταν ο Ieyasu χάρισε στον Άγγλο το μισθό και τα προνόμια του "σαμουράι". Του παραχωρήθηκε ακόμη και ένα ωραίο κτήμα και, τελικά, η άδεια να εγκαταλείπει ελεύθερα την Ιαπωνία και να επιστρέφει όποτε θέλει. Πήρε ιαπωνικό όνομα ως υψηλόβαθμος αξιωματούχος στην αυλή του κυβερνώντος σογκούν και βοήθησε στην προσέλκυση ξένων εμπόρων στην Ιαπωνία υπηρετώντας ως σύμβουλος και διερμηνέας. Αναλογιζόμενος τα χρόνια που πέρασε ανάμεσα στους Ιάπωνες, έγραψε:

Ο λαός αυτής της χώρας της Ιαπωνίας είναι από τη φύση του καλός, ευγενικός και γενναίος στον πόλεμο: η δικαιοσύνη του εκτελείται αυστηρά χωρίς καμία μεροληψία στους παραβάτες του νόμου. Κυβερνώνται με μεγάλη ευγένεια. Εννοώ ότι δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να κυβερνάται καλύτερα από την πολιτισμένη πολιτική.

Ο Adams πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του συμμετέχοντας σε πολλές εμπορικές αποστολές στην Ασία και τον Ειρηνικό, ενώ τελικά πέθανε το 1620 κοντά στο Ναγκασάκι, όπου ο τάφος του είναι ορατός μέχρι σήμερα. Ο διάσημος Αμερικανός ηθοποιός Richard Chamberlain υποδύθηκε τον John Blackthorne στη μίνι σειρά Shōgun του 1980 και ο χαρακτήρας του Blackthorne βασίστηκε χαλαρά στη ζωή του Adams. Ο ιστορικός Giles Milton έγραψε μια εξαιρετική βιογραφία του το 2002, με τίτλο Samurai William: The Englishman Who Opened Japan.

Δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατο του Adams, ο στρατιωτικός δικτάτορας της Ιαπωνίας, Tokugawa Iemitsu, εξέδωσε το διάταγμα Sakoku, το οποίο απέκλεισε επίσημα τη χώρα από τον κόσμο για τους επόμενους δύο αιώνες. Το εμπόριο που βοήθησε να αναπτυχθεί ο Adams δεν θα επανεμφανιζόταν μέχρι που ο Commodore Perry ανάγκασε την Ιαπωνία να ανοιχτεί το 1853.

Όταν σκέφτεστε ξανά τους μυθικούς σαμουράι, θυμηθείτε ότι δεν ήταν όλοι τους Ιάπωνες. Ο Yasuke και ο Adams ήταν δύο πολύ αξιοσημείωτες τέτοιες εξαιρέσεις.

The Warrior Life of Yasuke: The African Samurai

https://www.youtube.com/watch?v=tY3_9iywbF4

Πρόσθετες πηγές:

The Warrior Life of Yasuke: The African Samurai (video)

The English Samurai (video)

African Samurai: The True Story of Yasuke, a Legendary Black Warrior in Feudal Japan by Thomas Lockley and Geoffrey Girard

Samurai William: The Englishman Who Opened Japan by Giles Milton

"How Japan Went from a High Culture to a Samurai Culture" by Lawrence W. Reed

"The Rise and Fall of Japan's First 'Enlightenment'" by Lawrence W. Reed