Πότε το να δίνεις είναι έξυπνο και πότε όχι

Άρθρο του  Lawrence W. Reed για το Foundation for Economic Education

 Με την περίοδο των Χριστουγέννων να είναι κοντά μας, οι σκέψεις στρέφονται στο θέμα των δώρων και της προσφοράς. Τέτοια θέματα γενικά προκαλούν χαρά στους ανθρώπους όλων των ηλικιών, αλλά όχι πάντα. Μερικές φορές δίνουμε τα λάθος πράγματα στους λάθος ανθρώπους και μερικές φορές δίνουμε για τους λάθος λόγους. Και ενώ πολλοί χριστιανοί θρηνούν για το γεγονός ότι τα δώρα και η προσφορά μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή μας από "τον πραγματικό λόγο των ημερών", αυτό είναι ένα θέμα για άλλο άρθρο - και ένα θέμα που αφορά, ευτυχώς, την ελεύθερη βούληση και την προσωπική επιλογή του καθενός.

Η προέλευση των Χριστουγέννων είναι, φυσικά, η γέννηση του Ιησού Χριστού. Επομένως, είναι περισσότερο από λίγο σκόπιμο να αναρωτηθούμε: "Τι είπε ο Ιησούς για τα δώρα και την προσφορά;"

Όποια κι αν είναι η πίστη ή το δόγμα σας, ή ακόμα κι αν δεν έχετε επιλέξει κανένα από τα δύο, πιθανότατα γνωρίζετε σε γενικές γραμμές ότι ο Ιησούς ενθάρρυνε την προσφορά. Πιθανότατα γνωρίζετε ότι μίλησε θετικά για την προσφορά στους φτωχούς - αν και όχι επειδή αποδοκίμαζε τον πλούτο ή τους πλούσιους καθαυτούς (συγγνώμη, σοσιαλιστές), αλλά για τον μάλλον προφανή λόγο ότι οι πλούσιοι δεν χρειάζονται υλικά δώρα.

Τι θα λέγαμε για τον Ιησού αν συμβούλευε: "Δώστε τα φιλανθρωπικά σας δολάρια σε εκείνους με τους μεγαλύτερους τραπεζικούς λογαριασμούς"; Πιθανότατα θα τον θεωρούσαμε τόσο τρελό όσο και αν είχε προτρέψει: "Δώστε τα φιλανθρωπικά σας δολάρια στην κυβέρνηση". Και αν ρωτούσε σήμερα ένα μεγάλο ακροατήριο: "Τι κάνατε για τους φτωχούς;". Νομίζω ότι θα τρόμαζε αν άκουγε μια απάντηση όπως: "Ψηφίσαμε τους πολιτικούς που είπαν ότι θα φροντίσουν γι' αυτό".

Ωστόσο, κάτι που είπε ο Ιησούς στο Κατά Ματθαίον 5:42 (που καταγράφεται επίσης στο Κατά Λουκά 6:30) αξίζει προσεκτικής προσοχής. Συχνά αναφέρεται από τους επικριτές του χριστιανισμού ως απόδειξη ότι ο Ιησούς είπε ανοησίες για τα δώρα και τις δωρεές.

Επιτρέψτε μου να εξηγήσω.

Πριν από λίγες ημέρες, έδωσα μια διάλεξη σε ένα πολύ καλό συνέδριο των Φοιτητών για την Ελευθερία στο Μπέλο Οριζόντε της Βραζιλίας. Το θέμα μου; "Ήταν ο Ιησούς σοσιαλιστής;", ο τίτλος του πιο πρόσφατου βιβλίου μου. Υποστήριξα ότι τίποτε στις διδασκαλίες του δεν υποστήριζε εξ αποστάσεως την ηθική ή τα οικονομικά μιας κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας, την καταναγκαστική αναδιανομή του πλούτου, τον φθόνο ή τη διαπόμπευση των επιτυχημένων, τον στραγγαλισμό των επιχειρήσεων με κίνητρο το κέρδος, την υποχρεωτική κοινοτική ισότητα ή την κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Από έναν νεαρό Αντικειμενιστή (οπαδό της Ayn Rand), τον οποίο γνωρίζω και σέβομαι, ήρθε αυτή η ερώτηση: "Αλλά τι γίνεται με το κατά Ματθαίον 5:42, στο οποίο ο Ιησούς είπε: "Δώστε σ' αυτόν που σας ζητάει, και από αυτόν που θέλει να δανειστεί από σας μή τον αποστρέφεστε";

Το συμπέρασμα; Ο Ιησούς ήταν είτε σοσιαλιστής είτε τρελός είτε και τα δύο. Αν το πάρουμε κυριολεκτικά, φαίνεται να υποστηρίζει τα αδικαιολόγητα. Το να δίνεις τα πάντα σε όποιον απλά το ζητάει είναι μια σίγουρη συνταγή για κακά αποτελέσματα. Γρήγορα θα έχανε κανείς τα πάντα, πολλά από αυτά σε κακούς ανθρώπους που θα χρησιμοποιούσαν τα έσοδα για κάποιους πολύ κακούς σκοπούς. Και το κορόιδο που θα τους τα έδινε δεν θα μπορούσε να φροντίσει ούτε για τον εαυτό του και την οικογένειά του.

Μας έλεγε πραγματικά ο Ιησούς να χρεοκοπήσουμε; Μήπως μας συμβούλευε να γίνουμε τρομεροί διαχειριστές του πλούτου μας, δίνοντας ακόμα και στους ανάξιους, τους τεμπέληδες, τους εκφυλισμένους, τους κλέφτες και τους δόλιους; Υποδείκνυε ειλικρινά ότι η αυτοθυσία για κάθε πιθανό σκοπό είναι αρετή, ακόμη και αν έρχεται σε αντίθεση με τις αξίες που θεωρούμε αληθινές και ευγενείς; Θα ενέκρινε αν εν γνώσει σας επιτρέπατε σε άλλους να σας εκμεταλλεύονται οικονομικά;

Η καταφατική απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις σημαίνει ότι υποτιμάμε τον πραγματικό Ιησού στην υπηρεσία κάποιας γήινης ιδεολογίας ή εχθρότητας. Τον απεικονίζει ως έναν χαρακτήρα καρτούν που μπορούμε να απορρίψουμε αυτάρεσκα.

Μια μεμονωμένη πρόταση που ερμηνεύεται εκτός πλαισίου ή χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πλήρης προοπτική του ομιλητή είναι πάντα μια άδεια για σκανδαλιές. Μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε λανθασμένες ή ελλιπείς υποθέσεις και λανθασμένα συμπεράσματα.

Για παράδειγμα, η Ayn Rand έγραψε κάποτε: "Ο άνθρωπος που δεν εκτιμά τον εαυτό του, δεν μπορεί να εκτιμήσει τίποτα και κανέναν". Αλήθεια; Αυτό, από μόνο του, είναι μια εντυπωσιακά σαρωτική και κατηγορηματική δήλωση. Δεν μου είναι δύσκολο να φανταστώ έναν άνθρωπο με τη χαμηλότερη προσωπική εκτίμηση να εξακολουθεί να δίνει κάποια αξία στο γεύμα του, ή στα παπούτσια του, ή τουλάχιστον στον ψυχολόγο του. Δεν θα ήμασταν δίκαιοι απέναντι στη Rand αν δεν εξετάζαμε τι πραγματικά εννοούσε, αν δεν της δίναμε κάποια άδεια να χρησιμοποιήσει ένα λογοτεχνικό μέσο για να καταδείξει μια άποψη.

Η Rand έγραψε επίσης: "Όταν πεθάνω, ελπίζω να πάω στον παράδεισο -όποιος κι αν είναι αυτός- και θέλω να μπορώ να πληρώσω την τιμή της εισόδου". Πρέπει να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι η Rand πίστευε τελικά στον παράδεισο; Φυσικά όχι, διότι γνωρίζουμε ότι δεν πίστευε.

Μερικές φορές η Rand παρεξηγείται ως αντίπαλος της φιλανθρωπικής προσφοράς, τόσο έντονα εγωίστρια που δεν θα μπορούσε να ανεχτεί ένα άτομο να κάνει κάτι καλό για ένα άλλο. Ο ήρωάς της στο Atlas Shrugged, ο John Galt, λέει στην Dagny Taggart: "Θα σε προειδοποιήσω τώρα ότι υπάρχει μια λέξη που απαγορεύεται σε αυτή την κοιλάδα: η λέξη "δίνω"".

Όμως ο ήρωάς της στο The Fountainhead, ο Howard Roark, πληρώνει γενναιόδωρα το στεγαστικό δάνειο του φίλου του, του γλύπτη Steven Mallory, και επίσης πληρώνει για τα γεύματά τους μαζί. Αυτό στο οποίο αντιτίθεται η Rand (όπως και εγώ) είναι τόσο η ηθική όσο και η "δημόσια πολιτική" που αναγκάζει κάποιον να θυσιάσει τις αξίες του προς όφελος κάποιου άλλου. Είτε συμφωνούμε μαζί της είτε όχι, θα πρέπει τουλάχιστον να εξετάσουμε τις ιδέες της στο σύνολό τους και στο πλαίσιό τους. Το ίδιο ισχύει και για τον Ιησού.

Η Ραντ είχε δίκιο σε τόσα πολλά πράγματα (μακάρι να μπορούσα να πείσω τους Αντικειμενιστές να παραδεχτούν ότι και ο Ιησούς είχε δίκιο), αλλά μπορούσε επίσης να είναι προσωπικά επιπόλαιη, άγρια παρανοϊκή, επικριτική και μισαλλόδοξη. Έκανε, για παράδειγμα, αδικαιολόγητες δηλώσεις για τους ιθαγενείς Αμερικανούς, αρνούμενη ακόμη και ότι οποιοσδήποτε από αυτούς κατείχε ή αναγνώριζε ποτέ δικαιώματα ιδιοκτησίας, αλλά αυτό δεν ωθεί πολλούς Αντικειμενικιστές να την απορρίψουν συλλήβδην.

Όταν ο Ιησούς είπε: "Δώστε σ' αυτόν που σας ζητάει, και από αυτόν που θέλει να δανειστεί από σας μην τον αποστρέφεστε", υποστήριζε κάποιο είδος σοσιαλισμού; Ανόητη ερώτηση. Ο σοσιαλισμός περιλαμβάνει τη συγκέντρωση της γήινης πολιτικής εξουσίας και τη χρήση κρατικού καταναγκασμού για την επίτευξη ορισμένων στόχων. Ο Ιησούς δεν επικαλέστηκε το κράτος με κανέναν τρόπο σε αυτό το χωρίο. Ποτέ δεν υποστήριξε την υποχρεωτική δωρεά με το σπαθί. Ό,τι κι αν νομίζετε ότι ήταν αυτό που ζητούσε, επρόκειτο να αποτελέσει προσωπική επιλογή και όχι κρατική λειτουργία. Αν είχε πει: "Πηγαίνετε να φυτέψετε ένα δέντρο", δύσκολα θα δικαιολογούμασταν να συμπεράνουμε ότι ευνοούσε τις κρατικές συλλογικές αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Επομένως, το θέμα που απομένει είναι η λογική του. Πώς θα μπορούσε κάποιος να ζητήσει κάτι τόσο παράλογα ηλίθιο όσο η αυτοκαταστροφή με την εντολή των ιδιοτροπιών ή της απληστίας κάποιου άλλου; Ο Ιησούς δεν το έκανε.

Λαμβάνοντας για άλλη μια φορά υπόψη τόσο τα συμφραζόμενα όσο και την πληρότητα της διδασκαλίας του, θα ήταν το αποκορύφωμα της ανοησίας να υιοθετήσουμε μια αυστηρά κυριολεκτική θεώρηση του Κατά Ματθαίον 5:42 ως οριστική ετυμηγορία. Αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, θα ήταν ένα επιχείρημα "αχυράνθρωπος". Το να υποθέσουμε ότι ήταν ένας ανόητος "απολυταρχικός" σχετικά με τα δώρα και τις δωρεές προσκρούει σε άλλες τοποθετήσεις που έκανε ο ίδιος ή οι στενότεροι μαθητές του σε όλα τα Ευαγγέλια.

Ο Ιησούς ισχυρίζεται στο Κατά Ματθαίον 7:10, για παράδειγμα, ότι ένας καλός πατέρας δεν θα έδινε ποτέ ένα φίδι σε ένα παιδί (ακόμη και αν το παιδί το ζητούσε). Στο εδάφιο Β΄ προς Θεσσαλονικείς 3:10, ο Απόστολος Παύλος προέτρεψε έναν κανόνα που θα έφερνε επανάσταση στη σύγχρονη κοινωνική πρόνοια: "Αν κάποιος δεν θέλει να εργαστεί, ούτε θα φάει". Στο εδάφιο Ά Τιμόθεον 5:8, ο Παύλος καταδικάζει τους αρτιμελείς που αρνούνται να συντηρήσουν τις οικογένειές τους, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να κάνει κανείς αν τα δίνει όλα σε όποιον τα θέλει.

Το πιο λογικό συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς από το Κατά Ματθαίον 5:42 είναι ότι ο Ιησούς ενθάρρυνε τη γενναιοδωρία από καρδιάς - όχι την τυφλή, αδιάκριτη, αυτοκαταστροφική δωρεά που θα αναιρούσε τον σκοπό της δωρεάς εξαρχής, αλλά τη συνετή διαχείριση και φιλανθρωπία που παράγει πραγματικά, θετικά αποτελέσματα.

Δεν γνωρίζω για ένα Αντικειμενιστικό παντοπωλείο τροφίμων, μια κουζίνα συσσιτίου, ένα ορφανοτροφείο, ένα νοσοκομείο ή μια αιμοδοσία, αλλά θα καλωσόριζα οποιοδήποτε από αυτά αν ποτέ ξεπηδήσει. Εν τω μεταξύ, είμαι ευγνώμων που άνθρωποι, συχνά με πίστη, ξεκινούν και διαχειρίζονται τέτοιους άξιους σκοπούς καθημερινά. Ο κόσμος θα ήταν πιο σκοτεινός χωρίς αυτούς. Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τις διαλέξεις. Και ξέρω ότι οι Αντικειμενικιστές δεν είναι αντίθετοι στα δώρα και την προσφορά, διότι λαμβάνω συνεχώς προσκλήσεις από τις οργανώσεις τους που ζητούν χρηματικά δώρα.

Τα δώρα και η προσφορά αποτελούν εναλλακτική λύση -και μάλιστα αντίδοτο- στην υποχρεωτική, ψεύτικη φιλανθρωπία του κράτους πρόνοιας. Αν κληρονομήσατε ένα εκατομμύριο δολάρια και αποφασίζατε να βοηθήσετε με αυτά τους άπορους που το αξίζουν, το τελευταίο πράγμα που πιθανότατα θα κάνατε είναι να κόψετε μια επιταγή σε ένα κυβερνητικό τμήμα πρόνοιας. Ούτε καν οι σοσιαλιστές και οι κρατιστές του κράτους πρόνοιας δεν το κάνουν αυτό- απλά ελέγξτε τη γραμμή "Δωρεές" στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, αν έχετε μικροσκόπιο.

Αμέτρητες πράξεις εθελοντικής, χαρούμενης, φιλανθρωπικής προσφοράς αποφεύγουν τα άσκοπα έξοδα ενός κυβερνητικού μεσάζοντα. Αποτρέπουν τον δημαγωγό από το να αγοράζει ψήφους με τα χρήματα άλλων ανθρώπων. Ζωντανεύουν το πνεύμα των Χριστουγέννων 365 ημέρες τον χρόνο. Αν αναζητάτε αποδείξεις για το πώς οι χριστιανοί -το εγχείρημά τους, η αποφασιστικότητά τους και ναι, η γενναιοδωρία τους- βελτίωσαν τη ζωή, δείτε το αξιόλογο βιβλίο του Alvin J. Schmidt (περιλαμβάνεται επίσης στα προτεινόμενα αναγνώσματα στο τέλος αυτού του άρθρου).

Όταν δίνετε από τους δικούς σας πόρους, έχετε την τάση να περιμένετε κάποια αλλαγή στην όποια κακή συμπεριφορά μπορεί να έχει συμβάλει στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα άτομο που έχει ανάγκη. Αν μια φιλανθρωπική οργάνωση αποδειχθεί αναποτελεσματική ή διεφθαρμένη, οι δωρητές της εξαφανίζονται- όταν η υπηρεσία πρόνοιας σπαταλά δημόσιο χρήμα και διαιωνίζει κοινωνικά προβλήματα σε όλες τις γενιές, συνήθως λαμβάνει περισσότερα φορολογικά έσοδα.

Η προσφορά σε έναν άξιο σκοπό, όπως η βοήθεια προς τους άπορους, αποτελεί συχνά έκφραση αγάπης - και ποιος μπορεί να ισχυριστεί αξιόπιστα ότι ο κόσμος έχει ήδη όλη την αγάπη που χρειάζεται;

Οι φιλανθρωπικοί άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι αυτός ο κόσμος απέχει πολύ από το να είναι τέλειος, ότι οι περιστάσεις απαιτούν δράση για την πρόληψη της βλάβης, την ανακούφιση της δυστυχίας και την ανοικοδόμηση της ζωής. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η προώθηση μιας ελεύθερης οικονομίας που παράγει εγγενώς περισσότερα αγαθά και ευκαιρίες από οτιδήποτε μπορούν να ονειρευτούν οι σοσιαλιστές. Τα προβλήματα που αναπόφευκτα θα παραμείνουν είναι ώριμα για να επιλυθούν μέσω της ειλικρινούς, φιλανθρωπικής προσφοράς. Ένας έξυπνος λαός καταλαβαίνει ότι το να περιμένει από την κυβέρνηση να κάνει καλά αυτή τη δουλειά είναι όνειρο απατηλό.

Αν ο Ιησούς μας παρότρυνε να σκάψουμε όσο βαθιά χρειάζεται για να βοηθήσουμε τους άξιους να σταθούν στα πόδια τους - ένα δίκαιο συμπέρασμα από το Κατά Ματθαίον 5:42 - πρέπει να πω ότι αυτή είναι πολύ καλύτερη συμβουλή από το να μην κάνουμε τίποτα ή να περιμένουμε από τους πολιτικούς να το κάνουν. Νομίζω ότι πολλοί αντικειμενιστές θα μπορούσαν να συμφωνήσουν με αυτό.

Αν επιλέξετε να προσφέρετε αυτά τα Χριστούγεννα, να το σκεφτείτε καλά. Δώστε με σύνεση. Δώστε με αγάπη. Δώστε γενναιόδωρα. Δώστε από καρδιάς. Δώστε σε ανθρώπους και σκοπούς που θα κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Μπορεί να είναι το χριστιανικό πράγμα που πρέπει να κάνετε, αλλά είναι επίσης το σωστό πράγμα που πρέπει να κάνετε ανεξάρτητα από την πίστη ή το δόγμα.

Για πρόσθετες πληροφορίες, βλ:

Ayn Rand and American Indians by Mary Ruwart

 Science is Affirming Creation, Not Accident by Lawrence W. Reed

Did Jesus Despise Money? by Lawrence W. Reed

 Why We Should Give Freely to the Poor this Christmas Season by Lawrence W. Reed

The Meaning of Christmas by Lawrence W. Reed

 Yes, Elisjshah Dicken is a Good Samaritan and Deserves a Medal by Lawrence W. Reed

Was Jesus a Socialist? by Lawrence W. Reed

How Christianity Changed the World by Alvin J. Schmidt

 The Sociology of the Ayn Rand Cult by Murray Rothbard