Πώς τα χρήματα που έχουμε στην κατοχή μας αποκτούν αξία;

 Γιατί το χαρτονόμισμα του δολαρίου στην τσέπη μας έχει αξία; Η αξία του χρήματος καθορίζεται, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, επειδή το λέει η εκάστοτε κυβέρνηση. Για άλλους σχολιαστές, η αξία του χρήματος οφείλεται στην κοινωνική σύμβαση.

Η διαφορά μεταξύ χρημάτων και άλλων αγαθών

Η ζήτηση για ένα αγαθό προκύπτει από το αντιληπτό του όφελος. Για παράδειγμα, τα άτομα ζητούν τροφή λόγω της θρέψης που τους προσφέρει. Όσον αφορά το χρήμα, τα άτομα το ζητούν όχι για άμεση χρήση στην κατανάλωση αλλά για να το ανταλλάξουν με άλλα αγαθά και υπηρεσίες. Το χρήμα δεν είναι χρήσιμο από μόνο του, αλλά επειδή έχει ανταλλακτική αξία, είναι ανταλλάξιμο με άλλα αγαθά και υπηρεσίες. Το χρήμα ζητείται επειδή το όφελος που προσφέρει είναι η αγοραστική του δύναμη.

Συνεπώς, για να γίνει κάτι αποδεκτό ως χρήμα πρέπει να έχει προϋπάρχουσα αγοραστική δύναμη. Πώς, λοιπόν, ένα πράγμα που η κυβέρνηση διακηρύσσει ότι θα γίνει το μέσο συναλλαγής αποκτά αυτή την αγοραστική δύναμη;

Και πάλι, η ζήτηση για ένα αγαθό προκύπτει λόγω του αντιληπτού οφέλους του. Αυτό δεν ισχύει, ωστόσο, όσον αφορά τα κομμάτια χαρτιού που ονομάζουμε χρήμα. Γιατί λοιπόν τα δεχόμαστε; Σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, η αποδοχή του χρήματος είναι ένα ιστορικό γεγονός που επικυρώνεται από μια κυβερνητική απόφαση. Είναι το κυβερνητικό διάταγμα, έτσι υποστηρίζεται, που καθιστά ένα συγκεκριμένο πράγμα αποδεκτό ως το γενικό μέσο της ανταλλαγής (δηλαδή το χρήμα). Στα γραπτά του, ο Carl Menger εξέφρασε αμφιβολίες για την ορθότητα της άποψης ότι το χρήμα είναι η προέλευση μιας κυβερνητικής διακήρυξης.

Γνωρίζουμε ότι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης εξηγεί την τιμή ενός αγαθού. Ομοίως, φαίνεται ότι ο ίδιος νόμος θα πρέπει να εξηγεί την τιμή του χρήματος. Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτόν τον τρόπο σκέψης, καθώς η ζήτηση για χρήμα προκύπτει επειδή το χρήμα έχει αγοραστική δύναμη (δηλαδή, το χρήμα έχει τιμή). Αν όμως η ζήτηση για χρήμα εξαρτάται από την προϋπάρχουσα τιμή του (δηλαδή την αγοραστική του δύναμη), πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η τιμή από τη ζήτηση;

Φαίνεται ότι εδώ είμαστε παγιδευμένοι σε μια κυκλική παγίδα, διότι η αγοραστική δύναμη του χρήματος εξηγείται από τη ζήτηση για χρήμα, ενώ η ζήτηση για χρήμα εξηγείται από την αγοραστική του δύναμη. Αυτή η κυκλικότητα φαίνεται να παρέχει αξιοπιστία στην άποψη ότι η αποδοχή του χρήματος είναι αποτέλεσμα κυβερνητικού διατάγματος και κοινωνικής σύμβασης.

Ο Mises εξηγεί πώς καθορίζεται η αξία του χρήματος

Στα γραπτά του, ο Ludwig von Mises έχει δείξει πώς το χρήμα γίνεται αποδεκτό. Ξεκίνησε την ανάλυσή του σημειώνοντας ότι η σημερινή ζήτηση για χρήμα καθορίζεται από τη χθεσινή αγοραστική δύναμη του χρήματος. Κατά συνέπεια, για μια δεδομένη προσφορά χρήματος, καθορίζεται με τη σειρά της η σημερινή αγοραστική δύναμη. Η χθεσινή ζήτηση χρήματος καθορίστηκε από την αγοραστική δύναμη του χρήματος της προηγούμενης ημέρας. Συνεπώς, για δεδομένη προσφορά χρήματος, καθορίστηκε η χθεσινή τιμή του χρήματος. Η ίδια διαδικασία ισχύει και για τις παρελθούσες περιόδους.

Κάνοντας παλινδρόμηση στο χρόνο, θα φτάσουμε τελικά σε ένα σημείο όπου το χρήμα ήταν ένα συνηθισμένο εμπόρευμα, όπου η ζήτηση και η προσφορά καθόριζαν την τιμή του. Το εμπόρευμα είχε μια ανταλλακτική αξία σε σχέση με άλλα εμπορεύματα - δηλαδή, η ανταλλακτική του αξία καθοριζόταν στην ανταλλαγή. Με απλά λόγια, την ημέρα που ένα εμπόρευμα γίνεται χρήμα, έχει ήδη μια καθορισμένη αγοραστική δύναμη ή τιμή σε σχέση με άλλα αγαθά. Αυτή η αγοραστική δύναμη μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε τη ζήτηση για αυτό το εμπόρευμα ως χρήμα. Προκύπτει λοιπόν ότι χωρίς τις χθεσινές πληροφορίες σχετικά με την τιμή του χρήματος, δεν μπορεί να καθοριστεί η σημερινή αγοραστική δύναμη του χρήματος.

Όσον αφορά άλλα αγαθά και υπηρεσίες, το ιστορικό δεν απαιτείται για τον προσδιορισμό των σημερινών τιμών. Η ζήτηση για αυτά τα αγαθά προκύπτει λόγω των αντιληπτών οφελών από την κατανάλωσή τους. Το όφελος που παρέχει το χρήμα είναι ότι μπορεί να ανταλλαγεί με αγαθά και υπηρεσίες. Κατά συνέπεια, πρέπει να γνωρίζει κανείς την αγοραστική δύναμη του χρήματος στο παρελθόν για να καθορίσει τη σημερινή ζήτηση γι' αυτό.

Χρησιμοποιώντας το πλαίσιο του Mises, γνωστό και ως θεώρημα παλινδρόμησης, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν είναι δυνατόν το χρήμα να έχει προκύψει ως αποτέλεσμα ενός κυβερνητικού διατάγματος, διότι το διάταγμα δεν μπορεί να προσδώσει αγοραστική δύναμη σε ένα πράγμα που η κυβέρνηση διακηρύσσει ότι θα γίνει το μέσο ανταλλαγής.

Μόλις ένα εμπόρευμα γίνει αποδεκτό ως μέσο ανταλλαγής, θα συνεχίσει να γίνεται αποδεκτό ακόμη και αν η μη νομισματική του χρησιμότητα εξαφανιστεί. Ο λόγος αυτής της αποδοχής είναι το γεγονός ότι τα άτομα διαθέτουν πλέον πληροφορίες σχετικά με τη χθεσινή αγοραστική δύναμη, οι οποίες επιτρέπουν τη διαμόρφωση της ζήτησης για χρήμα σήμερα. Πώς σχετίζονται όμως όλα αυτά που είπαμε μέχρι τώρα με το χάρτινο δολάριο;

Αρχικά, το χαρτονόμισμα δεν θεωρούνταν χρήμα, αλλά απλώς μια αναπαράσταση του χρυσού. Διάφορα χάρτινα πιστοποιητικά αντιπροσώπευαν απαιτήσεις επί του χρυσού που ήταν αποθηκευμένος στις τράπεζες. Οι κάτοχοι χάρτινων πιστοποιητικών μπορούσαν να τα μετατρέψουν σε χρυσό όποτε το έκριναν απαραίτητο. Επειδή οι άνθρωποι θεωρούσαν πιο βολικό να χρησιμοποιούν χάρτινα πιστοποιητικά για την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, τα πιστοποιητικά αυτά άρχισαν να θεωρούνται χρήμα.

Σημειώστε ότι, σύμφωνα με το θεώρημα της παλινδρόμησης, μόλις καθοριστεί η αγοραστική δύναμη ενός πιστοποιητικού, αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως χρήμα ανεξάρτητα από το χρυσό, αφού τώρα μπορεί να καθοριστεί η ζήτηση για χρήμα. Να θυμάστε ότι η ζήτηση για χρήμα οφείλεται στην αγοραστική του δύναμη. Τα χάρτινα πιστοποιητικά που γίνονται αποδεκτά ως μέσο συναλλαγής ανοίγουν το πεδίο για δόλιες πρακτικές. Οι τράπεζες θα μπορούσαν τώρα να μπουν στον πειρασμό να αυξήσουν τα κέρδη τους δανείζοντας πιστοποιητικά που δεν καλύπτονται από χρυσό. Ωστόσο, σε μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς, μια τράπεζα που εκδίδει υπερβολικά χάρτινα πιστοποιητικά θα διαπιστώσει γρήγορα ότι η ανταλλακτική αξία των πιστοποιητικών της σε όρους αγαθών και υπηρεσιών θα μειωθεί. Για να προστατεύσουν την αγοραστική τους δύναμη, οι κάτοχοι των υπερεκδοθέντων πιστοποιητικών θα προσπαθήσουν πιθανότατα να τα μετατρέψουν πίσω σε χρυσό. Αν όλοι τους ζητούσαν ταυτόχρονα την επιστροφή του χρυσού, αυτό θα οδηγούσε σε πτώχευση την τράπεζα. Σε μια ελεύθερη αγορά, λοιπόν, η απειλή της χρεοκοπίας θα συγκρατούσε τις τράπεζες από το να εκδίδουν χάρτινα πιστοποιητικά χωρίς αντίκρισμα χρυσού.

Η κυβέρνηση μπορεί, ωστόσο, να παρακάμψει την πειθαρχία της ελεύθερης αγοράς. Μπορεί να εκδώσει ένα διάταγμα που καθιστά νόμιμο για την υπερεκδοτική τράπεζα να μην εξαργυρώνει τα χάρτινα πιστοποιητικά σε χρυσό. Από τη στιγμή που οι τράπεζες δεν είναι υποχρεωμένες να εξαργυρώνουν τα πιστοποιητικά χαρτιού σε χρυσό, δημιουργούνται ευκαιρίες για μεγάλα κέρδη που θέτουν κίνητρα για την επιδίωξη της ανεξέλεγκτης επέκτασης της προσφοράς πιστοποιητικών χαρτιού. Η ανεξέλεγκτη επέκταση των χάρτινων πιστοποιητικών αυξάνει την πιθανότητα να πυροδοτήσει μια καλπάζουσα άνοδο των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών που μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση της οικονομίας της αγοράς.

Για να αποφευχθεί μια τέτοια κατάρρευση, πρέπει να γίνει διαχείριση της προσφοράς χαρτονομισμάτων. Ο κύριος σκοπός της διαχείρισης της προσφοράς είναι να αποτρέψει τις διάφορες ανταγωνίστριες τράπεζες από το να εκδίδουν υπερβολικά πολλά χαρτονομίσματα και να χρεοκοπούν η μία την άλλη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη δημιουργία μιας μονοπωλιακής τράπεζας, δηλαδή μιας κεντρικής τράπεζας, η οποία θα διαχειρίζεται την επέκταση του χαρτονομίσματος.

Για να επιβεβαιώσει την εξουσία της, η κεντρική τράπεζα εισάγει το δικό της χάρτινο πιστοποιητικό, το οποίο αντικαθιστά τα πιστοποιητικά των διαφόρων τραπεζών. Τα χάρτινα πιστοποιητικά των διαφόρων τραπεζών ανταλλάσσονται με το πιστοποιητικό της κεντρικής τράπεζας (δηλαδή με χρήματα) σε σταθερή τιμή. Σημειώστε και πάλι ότι τα χάρτινα πιστοποιητικά των διαφόρων τραπεζών έχουν αγοραστική δύναμη λόγω της σύνδεσης με το χρυσό. Αυτό με τη σειρά του παρέχει αγοραστική δύναμη στο πιστοποιητικό της κεντρικής τράπεζας. Προκύπτει λοιπόν ότι το πιστοποιητικό της κεντρικής τράπεζας απέκτησε αγοραστική δύναμη λόγω της ιστορικής σύνδεσης των χάρτινων πιστοποιητικών με τον χρυσό.

Συμπέρασμα

Το θεώρημα παλινδρόμησης του Mises δείχνει ότι το χρήμα δεν προέκυψε λόγω κυβερνητικού διατάγματος. Η αποδοχή του χρήματος υπαγορεύεται από την προηγούμενη αγοραστική του δύναμη. Το θεώρημα της παλινδρόμησης δείχνει ότι η αγοραστική δύναμη αποκτάται επειδή το χρήμα προήλθε ως εμπόρευμα.