Άρθρο του Patrick Carroll για το Foundation for Economic Education 

ΑΡΧΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

https://fee.org/articles/how-javier-milei-explains-his-economic-philosophy/?utm_source=salesforce&utm_medium=email&utm_campaign=fee-daily

 Ο Javier Milei έχει συγκεντρώσει σημαντική παγκόσμια προσοχή τον τελευταίο χρόνο, και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί. Ο εικονοκλαστικός πρόεδρος της Αργεντινής έχει πραγματοποιήσει σημαντικές αλλαγές στην κυβέρνηση της χώρας του και ως ειλικρινής Λιμπερταριανός έχει εισάγει πολλούς στη φιλοσοφία της ελευθερίας για πρώτη φορά. Τις τελευταίες εβδομάδες, υπήρξαν ακόμη και εκκλήσεις να χρησιμοποιηθεί η προσέγγιση του Milei ως πρότυπο για τη δεύτερη θητεία του Trump.

Ποια ακριβώς είναι όμως η προσέγγιση του Milei, και πώς πάει; Σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Lex Fridman, ο Milei εξήγησε την οικονομική και πολιτική φιλοσοφία του και ενημέρωσε για την κατάσταση στην Αργεντινή.

Τρία σημεία της συνέντευξης ξεχώρισαν ιδιαίτερα.

1) Πώς ο Milei ανακάλυψε τα Αυστριακά Οικονομικά

Στο πρώτο μέρος της συνέντευξης, ο Milei εξήγησε πώς ανακάλυψε τα Αυστριακά οικονομικά και πώς αυτό άλλαξε ριζικά τη σκέψη του για την οικονομική θεωρία. Η ανακάλυψη συνέβη γύρω στο 2014, οπότε και ήταν καθηγητής οικονομικών στην Αργεντινή για 20 χρόνια:

Θυμάμαι ότι ένας από τους ανθρώπους που δούλευαν στην ομάδα μου μου πρότεινε να διαβάσω ένα άρθρο του Murray Newton Rothbard με τίτλο Monopoly and Competition (Μονοπώλιο και Ανταγωνισμός). [Το άρθρο ήταν το κεφάλαιο 10 του βιβλίου «»Man, Economy, and State«», το οποίο είχε αποσπαστεί ως αυτοτελές κομμάτι.] Θυμάμαι ότι το διάβασα σαν να ήταν σήμερα, και αφού το διάβασα προσεκτικά, είπα: «Όλα όσα διδάσκονται για τη δομή της αγοράς τα τελευταία 20 χρόνια στα μαθήματα μικροοικονομικής είναι λάθος». Αυτό προκάλεσε μια πολύ έντονη εσωτερική αναταραχή μέσα μου. Τηλεφώνησα λοιπόν σε ένα άτομο που εργαζόταν μαζί μου, και μου συνέστησε ένα μέρος για να αγοράσω βιβλία της Αυστριακής Σχολής Οικονομικών, και θυμάμαι ότι αγόρασα τουλάχιστον 20 ή 30 βιβλία, τα οποία πήγα να παραλάβω ένα απόγευμα Σαββάτου. Και όταν επισκέφθηκα το βιβλιοπωλείο, γοητεύτηκα από όλα αυτά που είχαν εκεί.

...άρχισα να διαβάζω πολύ εντατικά, και θυμάμαι, για παράδειγμα, την εμπειρία της ανάγνωσης του Human Action του Mises, και αυτό ήταν ένα βιβλίο που δεν γνώριζα. Και θυμάμαι ότι το επόμενο Σαββατοκύριακο, άρχισα να διαβάζω αυτό το βιβλίο από την πρώτη σελίδα και δεν σταμάτησα μέχρι να το τελειώσω, και αυτό ήταν μια πραγματική επανάσταση στο μυαλό μου. Και έχοντας την ευκαιρία να διαβάσω Αυστριακούς συγγραφείς όπως ο Rothbard, ο Mises, ο Hayek, ο Hoppe και ο Jesús Huerta de Soto, ή άλλους όπως ο Juan Ramón Rallo, ο Philipp Bagus και ο Walter Block, για παράδειγμα.

Πρόκειται για μια συναρπαστική ιστορία που αναδεικνύει τη δύναμη των Αυστριακών οικονομικών. Άλλο πράγμα είναι όταν μια οικονομική σχολή σκέψης γίνεται δημοφιλής μεταξύ των απλών αναγνωστών. Αλλά όταν ένας καταξιωμένος οικονομολόγος κάνει μια πλήρη στροφή ανακαλύπτοντας μια νέα οικονομική φιλοσοφία, ίσως αυτή να είναι μια φιλοσοφία που αξίζει να την πάρουμε στα σοβαρά!

Και τι ακριβώς είναι τα Αυστριακά Οικονομικά; Είναι δύσκολο να το περιγράψει κανείς, αλλά ουσιαστικά πρόκειται για ένα σύστημα οικονομικών νόμων που -στην παράδοση του Mises τουλάχιστον- βασίζονται στην πραξεολογία, την επιστήμη της ανθρώπινης δράσης. Οι Αυστριακοί υιοθετούν μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση της βασικής οικονομικής θεωρίας, δίνοντας έμφαση στην ανθρώπινη επιλογή, την υποκειμενική αξία και τη δυναμική φύση της αγοράς.

Αν και τα Αυστριακά οικονομικά, όπως κάθε θετική επιστήμη, είναι τεχνικά απαλλαγμένα από αξίες, η Αυστριακή θεώρηση της οικονομίας τείνει να παρουσιάζει κάθε κυβερνητική παρέμβαση στην ελεύθερη αγορά ως πρόβλημα που προκαλεί προβλήματα αντί να τα λύνει. Έτσι, όσοι πιστεύουν ότι η Αυστριακή σχολή είναι σωστή είναι συχνά ένθερμοι υποστηρικτές των πολιτικών laissez-faire.

Η αναφορά του Milei στο Human Action, το magnum opus του Mises που εκδόθηκε το 1949, είναι ιδιαίτερα συγκινητική λόγω του ιδιαίτερου ρόλου που έπαιξε το FEE στην πραγματοποίηση αυτού του βιβλίου. Να τι έγραψε ο Larry Reed, ο επίτιμος πρόεδρος του FEE, για την ιστορία αυτή το 2016:

Ο Mises κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία του οργανισμού του οποίου ηγούμαι, του Foundation for Economic Education (FEE). Το ίδιο το Human Action εκδόθηκε μόνο όταν ο ιδρυτής μας Leonard E. Read συμφώνησε να αγοράσει σχεδόν ολόκληρη την πρώτη έκδοση και να το διανείμει. Αυτό ήταν που έδωσε το έναυσμα για να γίνει το βιβλίο μεγάλο σε πωλήσεις για πολλές δεκαετίες.

Αρκεί να πούμε ότι είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικό να βλέπουμε μια προσωπικότητα όπως ο Milei να εισάγει μια νέα γενιά στοχαστών στην Αυστριακή παράδοση.

2) Η οικονομική ελευθερία και ο ενάρετος κύκλος

Αργότερα στη συνέντευξη, ο Milei υπογράμμισε ότι το σχέδιο της Αργεντινής για την επίτευξη οικονομικής ευημερίας βασίζεται στην οικονομική ελευθερία:

Για να έχετε μια αίσθηση του μεγέθους, οι μεταρρυθμίσεις που έχουμε ήδη πραγματοποιήσει με το εκτελεστικό διάταγμα 7023 και με το νόμο για τις βάσεις, έχουμε κάνει άλμα 90 θέσεων όσον αφορά την οικονομική ελευθερία. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα η Αργεντινή διαθέτει θεσμούς παρόμοιους με εκείνους της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, και προφανώς θέλουμε να συνεχιστεί αυτό.

Όταν ο Milei μιλάει για άλμα 90 θέσεων, αναφέρεται σε παγκόσμιους δείκτες οικονομικής ελευθερίας, όπως η έκθεση Economic Freedom of the World του Fraser Institute. Ο δείκτης EFW εξετάζει τις πολιτικές μιας χώρας για να δει κατά πόσο αυτές ευνοούν την οικονομική ελευθερία, δηλαδή τον καπιταλισμό. Σε κάθε χώρα δίνεται μια συνολική βαθμολογία με βάση πέντε βασικούς τομείς: το μέγεθος της κυβέρνησης, το νομικό σύστημα και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, το υγιές χρήμα, η ελευθερία του διεθνούς εμπορίου και η ρύθμιση. Στη συνέχεια, οι χώρες κατατάσσονται ανάλογα με τη βαθμολογία τους, με τις χώρες με την υψηλότερη βαθμολογία (εκείνες που έχουν τη μεγαλύτερη οικονομική ελευθερία) να βρίσκονται στην κορυφή. Το άλμα 90 θέσεων θα σήμαινε άλμα από την 140η πιο ελεύθερη οικονομικά χώρα στην 50η.

Το σημαντικό σε αυτούς τους δείκτες είναι ότι διαπιστώνουν σταθερά ότι η οικονομική ελευθερία συσχετίζεται στενά με θετικά αποτελέσματα, όπως το κατά κεφαλήν εισόδημα, το προσδόκιμο ζωής, η ικανοποίηση από τη ζωή και η περιβαλλοντική διαχείριση. Με απλά λόγια, οι χώρες που είναι πιο καπιταλιστικές τείνουν να είναι πιο πλούσιες, πιο υγιείς και συνολικά καλύτερα μέρη για να ζει κανείς από τις χώρες όπου η κυβέρνηση παίζει μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομία.

Αφού συζήτησε γιατί είναι αισιόδοξος για τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης της Αργεντινής, ο Milei έκανε το εξής ενδιαφέρον σχόλιο:

Επομένως, αν κατά τη χειρότερη στιγμή η εικόνα μας δεν υπέφερε και παραμείναμε δυνατοί στις ιδέες μας, τώρα που όλα λειτουργούν πολύ καλύτερα, γιατί να αλλάξουμε; Αντιθέτως, είμαστε έτοιμοι να διπλασιάσουμε το στοίχημα.

Αν και ο Milei δεν το θέτει ακριβώς με αυτόν τον τρόπο, το συνολικό σχέδιο φαίνεται να είναι η δημιουργία ενός βρόχου θετικής ανατροφοδότησης που γίνεται ενάρετος κύκλος. Με την καθιέρωση λίγο μεγαλύτερης οικονομικής ελευθερίας, η οικονομία της Αργεντινής μπορεί να ανακάμψει και να αναπτυχθεί. Αυτό θα φέρει στον Milei και τις ιδέες του μεγαλύτερη δημοτικότητα, η οποία τελικά θα μεταφραστεί σε καλύτερα εκλογικά αποτελέσματα για το στρατόπεδο του Milei. Στη συνέχεια, έχοντας περισσότερη εξουσία, μπορούν να θεσπίσουν ακόμη περισσότερες μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελευθερίας, οι οποίες θα οδηγήσουν σε μια καλύτερη οικονομία, η οποία θα οδηγήσει σε περισσότερη υποστήριξη, η οποία θα οδηγήσει σε ακόμη περισσότερη ελευθερία, και ούτω καθεξής.

Και τότε, η Αργεντινή θα μπορούσε να γίνει ένας φάρος για τον κόσμο, μια λαμπρή πόλη πάνω στο λόφο, ένα παράδειγμα του τι μπορεί να επιτύχει μια χώρα με τις ελεύθερες αγορές. Και τότε θα είναι αδιαμφισβήτητο για όλους στον κόσμο ότι οι ιδέες μας λειτουργούν, και θα είναι μόνο θέμα χρόνου να ακολουθήσει το παράδειγμά μας και ο υπόλοιπος κόσμος.

Είναι αυτό όνειρο απατηλό; Ίσως. Από την άλλη, θα μπορούσε επίσης να είναι μια ακριβής περιγραφή των επόμενων 10-30 ετών της παγκόσμιας ιστορίας. Και αυτό δεν θα ήταν το κάτι άλλο!

Το δυσκολότερο μέρος, φυσικά, είναι να ξεκινήσει ο κύκλος ανατροφοδότησης. Αυτό που χρειαζόμαστε στην αρχή είναι αυτό που ο Leonard Read τόνιζε συνεχώς: μια πίστη στην ελευθερία.

Ευτυχώς, αυτό που φαίνεται να λέει ο Milei είναι ότι ίσως έχουμε ήδη ξεπεράσει το πιο δύσκολο κομμάτι. Ο λαός της Αργεντινής έχει εμπιστευτεί την ελευθερία και τα πρώτα σημάδια οικονομικής δυναμικής, λέει, φαίνονται ήδη.

Ο χρόνος θα δείξει αν αυτό αποδειχθεί αληθινό, αλλά σίγουρα είναι ένα καλό σημάδι.

3) Το πιο υπέροχο πράγμα στον καπιταλισμό

Σε μια από τις τελευταίες ενότητες της συνέντευξης, ο Milei εξηγεί γιατί πιστεύει ότι η αγορά λειτουργεί τόσο καλά ως οδηγός για την ανθρωπότητα:

Πρέπει πρώτα να καταλάβει κανείς ποια είναι η αγορά. Με απλά λόγια, η αγορά είναι μια διαδικασία εθελοντικής ανταλλαγής, όπου τα άτομα συνεργάζονται μέσω της μεταβίβασης δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, στην οποία διατηρείται η ατομική ιδιοκτησία. Αυτό είναι το σύστημα που κινεί την κατανομή των πόρων.

Στην ουσία, ο σοσιαλισμός -και αυτό είναι που καταδικάζει ο Mises στο βιβλίο του Socialism- δείχνει ότι χωρίς ιδιωτική ιδιοκτησία, οι τιμές παύουν να υπάρχουν και επομένως οι πόροι εκτρέπονται. Γιατί δεν πιστεύετε ότι είναι το ίδιο να φτιάξετε έναν δρόμο από άσφαλτο ή από χρυσό; Γιατί να μην τον φτιάξετε από χρυσό; Επειδή έχετε κατανόηση του οικονομικού υπολογισμού, έχετε μια ιδέα των τιμών στο μυαλό σας. Έτσι, σε αυτό το πλαίσιο, αν δεν υπάρχει ατομική ιδιοκτησία, δεν υπάρχουν τιμές, και ως εκ τούτου, ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς είναι ο καλύτερος μηχανισμός που ανέπτυξε ποτέ η ανθρωπότητα για την κατανομή των πόρων.

Αυτό συνεπάγεται επίσης ότι οι αγορές πρέπει να είναι ελεύθερες. Ελεύθερες από κρατική παρέμβαση, διότι όταν το κράτος παρεμβαίνει, δημιουργεί παρεμπόδιση. Και οι αγορές πρέπει να επιτρέπουν την ελεύθερη είσοδο και έξοδο, αυτό που ονομάζουμε ανταγωνισμό.

Ο Milei συνεχίζει:

...Και επίσης, ας μιλήσουμε για ό,τι αφορά τον καταμερισμό της εργασίας και την κοινωνική συνεργασία. Το πιο θαυμάσιο πράγμα στον καπιταλισμό είναι ότι μπορείς να είσαι επιτυχημένος μόνο εξυπηρετώντας τους άλλους με καλύτερης ποιότητας αγαθά σε καλύτερη τιμή. Αν είσαι επιτυχημένος στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς, είσαι ένας ήρωας, είσαι ένας κοινωνικός ευεργέτης, είσαι μια μηχανή ευημερίας. Έτσι, όσο καλύτερα τα καταφέρνεις, τόσο καλύτερα είναι για την κοινωνία. Αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Τα σχόλια του Milei εδώ είναι ακριβή. Σε μια ελεύθερη αγορά, οι επιχειρηματίες κερδίζουν κέρδη εξυπηρετώντας τους άλλους. Με την επίλυση προβλημάτων, με την ανάπτυξη εφευρέσεων - εν ολίγοις, με τη δημιουργία αξίας - κερδίζεις στην ελεύθερη αγορά.

Και γι' αυτό, βασικά, οι αγορές λειτουργούν τόσο καλά ως οδηγός για την ανθρωπότητα. Είναι ένας μηχανισμός για τη συστηματική ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών - η επιτομή της κοινωνικής συνεργασίας. Όπως είπε ο Milton Friedman, «Η βασική έννοια της καπιταλιστικής κοινωνίας... είναι η εθελοντική συνεργασία, η εθελοντική ανταλλαγή. Η ουσιαστική έννοια μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι κατά βάση η βία».

Javier Milei: President of Argentina - Freedom, Economics, and Corruption | Lex Fridman Podcast

https://www.youtube.com/watch?v=8NLzc9kobDk

Πρόσθετη ανάγνωση:

Economic Policy: Thoughts for Today and Tomorrow by Ludwig von Mises

Economics in One Lesson by Henry Hazlitt

The Milei Doctrine by Patrick Carroll