Πώς ο Ερρίκος Η' καταχράστηκε το Αγγλικό χρήμα για να ταΐσει τον πολυτελή τρόπο ζωής του

Άρθρο του Lawrence W. Reed για το Foundation for Economic Education

 Κάποτε ήταν ένας βασιλιάς που είχε ύψος μόλις δώδεκα ίντσες. Όπως λέει η ιστορία, ήταν ένας άθλιος βασιλιάς, αλλά έγινε σπουδαίος ηγεμόνας.

Στενάζετε, το ξέρω. Δώσε μου λίγο χρόνο. Είμαι οικονομολόγος και ιστορικός, όχι κωμικός.

Ενδιαφέρομαι, ωστόσο, έντονα για τις διαφορές στην πραγματική ζωή μεταξύ ενός άθλιου βασιλιά και ενός σπουδαίου ηγεμόνα σε ένα τουλάχιστον σημαντικό θέμα: τον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται τα χρήματα. Δεν αναφέρομαι στις καταναλωτικές τους συνήθειες, αλλά μάλλον στην ειλικρίνεια (ή την έλλειψή της) κατά την παραγωγή του ίδιου του χρήματος. Ένας άθλιος βασιλιάς υποβαθμίζει ή ευτελίζει ένα νόμισμα, ενώ ένας μεγάλος ηγεμόνας διασφαλίζει την ακεραιότητα και την αξία του. Στην ιστορία της Αγγλικής και της Βρετανικής μοναρχίας, δύο από τους οκτώ Ερρίκους -ο Πρώτος και ο Όγδοος- ήταν 400 χρόνια και πόλους μακριά σε αυτό το ζωτικό οικονομικό ζήτημα.

Οι Μονάρχες και τα χρήματα συνήθως δεν συνδυάζονται καλά μαζί. Οι περισσότεροι μονάρχες, ιδίως οι "απόλυτοι", έχουν αδηφάγες ορέξεις για έσοδα. Σε αυτό, φαίνεται ότι μοιράζονται ένα χαρακτηριστικό με τις περισσότερες κυβερνήσεις οποιασδήποτε μορφής, αργά ή γρήγορα. Ποτέ δεν έχουν αρκετά χρήματα. Οι χειρότεροι από αυτούς όχι μόνο φορολογούν και δανείζονται σε μεγάλο βαθμό, αλλά μονοπωλούν επίσης την έκδοση νομισμάτων ή χαρτονομισμάτων και στη συνέχεια τα απομυζούν κόβοντας και τυπώνοντας σαν τρελοί. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οικονομολόγοι όπως εγώ θα ήθελαν πολύ να διαχωρίσουν το χρήμα από το κράτος. Ένας αξιόπιστος, γλωσσοδέτης κανόνας είναι ότι οι αγορές είναι καλύτεροι παραγωγοί χρήματος από τους μονάρχες ή τα μονοπώλια.

Σκεφτείτε τον Ερρίκο Α' ως τον Ερρίκο των Σκληρών Χρημάτων. Σκεφτείτε τον Ερρίκο Η' ως τον Ερρίκο των φτηνών χρημάτων.

Το πρώτο ήταν σπουδαίο. Το δεύτερο ήταν χάλια.

Ο Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας ανέβηκε στο θρόνο το 1100, μόλις 34 χρόνια μετά την κατάληψη του θρόνου από τον Νορμανδό πατέρα του Γουλιέλμο τον Κατακτητή με εισβολή το 1066. Ο Ερρίκος κυβέρνησε για περισσότερα από 35 χρόνια μέχρι το θάνατό του το 1135. Ήταν ένας σκληρός αυταρχικός, αλλά το ίδιο έκαναν σχεδόν όλοι οι ηγεμόνες εκείνης της εποχής.

Τα Αγγλικά νομισματοκοπεία, όπου κόβονταν τα νομίσματα του βασιλείου, έπρεπε να εκδίδουν νομίσματα που πληρούσαν τις βασιλικές απαιτήσεις. Κάθε ονομαστική αξία έπρεπε να έχει συγκεκριμένο μέγεθος και βάρος πολύτιμου μετάλλου. Όταν το 1124 έφτασε στον Ερρίκο Α' η είδηση ότι τα νομίσματα από τα νομισματοκοπεία του ήταν κυρίως κασσίτερος αντί για ασήμι και οι ίδιοι οι στρατιώτες του παραπονέθηκαν ότι πληρώνονταν "άχρηστοι μισθοί", αποφάσισε να ασχοληθεί σοβαρά με το χρήμα. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, κάλεσε τους νομισματοκόπους σε μια συνέλευση στο Winchester, γνωστή ως "Assize of Moneyers". Όσοι βρέθηκαν ένοχοι για απάτη στα νομίσματα -κυριολεκτικά δεκάδες από αυτούς- τους έκοψαν το δεξί χέρι και, για το καλό, τους ευνούχισαν. Απολύθηκαν επίσης από τη βασιλική υπηρεσία, αν και η ανεργία ήταν μάλλον το λιγότερο από τα δεινά τους.

Στην αριστοτεχνική βιογραφία του Ερρίκου Α', ο ιστορικός C. Warren Hollister γράφει: "Οι κυρώσεις αυτές ήταν σύμφωνες με τους παραδοσιακούς Αγγλικούς νόμους κατά της πλαστογραφίας και ο Ερρίκος έλαβε γενικό έπαινο και ευγνωμοσύνη για την επιβολή τους".

Οι σκληρές μέθοδοι λειτούργησαν. Για την υπόλοιπη δεκαετία της βασιλείας του Ερρίκου, το τίμιο χρήμα και οι σταθερές τιμές κυριάρχησαν στην οικονομία. Όλους αυτούς τους αιώνες αργότερα, οι ιστορικοί τον θυμούνται για τις ευφυείς "νομισματικές μεταρρυθμίσεις" του, όσο σκληρές και επώδυνες και αν ήταν για κάποιους.

Ο Ερρίκος Η' ήταν μια άλλη ιστορία. Είναι περισσότερο γνωστός για τις έξι συζύγους του και για το γεγονός ότι προκάλεσε την Αγγλική Μεταρρύθμιση όταν ο Πάπας αρνήθηκε να επιτρέψει την ακύρωση του γάμου του με την πρώτη, την Αικατερίνη της Αραγωνίας. Καθόταν στο θρόνο (τον βασιλικό) για σχεδόν 38 χρόνια - από το 1509 έως το 1547. Μακριά από το να υπερασπιστεί την ακεραιότητα του χρήματος, προήδρευσε σε αυτό που οι ιστορικοί ονομάζουν "Η Μεγάλη Απαξίωση".

Από το 1544, ο Ερρίκος Η' διέταξε μια σειρά από μαζικές μειώσεις της περιεκτικότητας του χρυσού και του αργύρου στα Αγγλικά νομίσματα. Ορισμένα νομίσματα απογυμνώθηκαν εντελώς από την περιεκτικότητά τους σε πολύτιμα μέταλλα και στη θέση τους χρησιμοποιήθηκε χαλκός ή κασσίτερος.

Ο Ερρίκος χρειαζόταν περισσότερα χρήματα για τον πολυτελή τρόπο ζωής του -που παρουσιάζεται στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά του Showtime The Tudors-, τις ξένες περιπέτειες και την οικοδόμηση κάστρων (το μεσαιωνικό ισοδύναμο της "υποδομής"). Επειδή είχε τη δυνατότητα να ξοδεύει τα απαξιωμένα χρήματα πριν από τον λαό, μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα άχρηστα νομίσματα για να αγοράσει ό,τι χρειαζόταν πριν οι τιμές εκτοξευθούν σε όλη την οικονομία.

Κλασικό! Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες έκαναν το ίδιο πράγμα, το οποίο τον 4ο αιώνα είχε προκαλέσει αυτό που ο ιστορικός Max Shapiro ονόμασε "κυκλωνικό υπερπληθωρισμό" (βλ. το βιβλίο του The Penniless Billionaires).

Ο Ερρίκος πέθανε το 1547, οπότε δεν έζησε για να δει τα πλήρη αποτελέσματα της ανέντιμης, πληθωριστικής βλακείας του. Όμως ο διάδοχός του, ο Εδουάρδος ΣΤ', κατήργησε επίσημα την πολιτική υποτίμησης το 1551. Δύο χρόνια αφότου έγινε βασίλισσα το 1558, η Ελισάβετ Α΄ και ο οικονομικός της σύμβουλος Thomas Gresham ανακάλεσαν από την κυκλοφορία όλα τα άχρηστα νομίσματα. Τα αντικατέστησαν με το είδος του τίμιου, πολύτιμου μεταλλικού χρήματος το οποίο θα ενέκρινε ο Ερρίκος Α΄.

Αν ο Ερρίκος Η' γνώριζε την ιστορία του, ίσως να είχε μάθει από τον προηγούμενο Ερρίκο και να ήταν καλύτερος διαχειριστής χρημάτων. Ισχυριζόταν ότι ήταν άνθρωπος του Θεού, αλλά εξαπατούσε τους υπηκόους του, παραβιάζοντας πολλές βιβλικές εντολές κατά των ψευδών βαρών και μέτρων. Δεκαπέντε αιώνες προτού ο Ερρίκος αποκεφαλίσει τη δεύτερη σύζυγό του, την Άννα Μπολέιν, ο προφήτης Ησαΐας προειδοποιούσε τους Ισραηλίτες για την απαξίωση όταν δήλωνε: "Το ασήμι σου έγινε σκουπίδι, το κρασί σου αναμεμειγμένο με νερό".

Έτσι, σε νομισματικές υποθέσεις, καθώς και σε υποθέσεις πιο καθημερινές, ο Ερρίκος Η' ήταν ένας άθλιος βασιλιάς και ο Ερρίκος Α' ήταν ένας σπουδαίος κυβερνήτης.

Οι σημερινοί πολιτικοί μας θα μπορούσαν να μάθουν ένα ή δύο πράγματα από αυτούς τους δύο Ερρίκους.