Πώς η νομοθεσία της ΕΕ κατέστησε το Διαδίκτυο λιγότερο ελεύθερο για όλους τους άλλους

 Εάν χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο για περισσότερο από μερικά χρόνια, μπορεί να έχετε παρατηρήσει ότι παλαιότερα ήταν πολύ πιο «ελεύθερο». Αυτό που σημαίνει «πιο ελεύθερο» σε αυτό το πλαίσιο είναι ότι υπήρχε λιγότερη λογοκρισία και λιγότερο αυστηροί κανόνες σχετικά με τις παραβιάσεις των πνευματικών δικαιωμάτων σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης όπως το YouTube και το Facebook (και κατά συνέπεια ένα ευρύτερο φάσμα περιεχομένου), οι μηχανές αναζήτησης εμφάνιζαν συχνά αποτελέσματα από μικρότερους ιστότοπους, υπήρχαν λιγότεροι «ελεγκτές γεγονότων» και υπήρχαν (καλώς ή κακώς) λιγότερο αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για την αποδεκτή συμπεριφορά. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η δομή και το περιβάλλον του διαδικτύου έχουν υποστεί ριζικές αλλαγές. Αυτό συνέβη σε πολλούς τομείς του διαδικτύου- ωστόσο, το παρόν άρθρο θα επικεντρωθεί ειδικά στις αλλαγές στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης και στις μηχανές αναζήτησης. Στο άρθρο αυτό θα υποστηριχθεί ότι οι αλλαγές στους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις διαδικτυακές πλατφόρμες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της δομής του διαδικτύου με τον τρόπο που είναι σήμερα και ότι ενδέχεται να υπάρξουν στον ορίζοντα περαιτέρω αλλαγές στην πολιτική της ΕΕ που θα είναι ακόμη πιο επιζήμιες για την ελευθερία στο διαδίκτυο.

Τώρα που οι αναγνώστες έχουν μια ιδέα για το σε τι αναφέρεται η «αλλαγή», θα πρέπει να εξηγήσουμε λεπτομερώς ποιοι κανονισμοί της ΕΕ έπαιξαν ρόλο στην πραγματοποίησή της. Το πρώτο σημαντικό κομμάτι του κανονισμού με το οποίο θα ασχοληθούμε είναι η οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά που κυκλοφόρησε το 2019. Το άρθρο 17 της εν λόγω οδηγίας ορίζει ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες υπηρεσιών διαμοιρασμού περιεχομένου ευθύνονται για το περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα και αναρτάται στους ιστότοπούς τους, εάν δεν διαθέτουν άδεια για το εν λόγω περιεχόμενο. Για να απαλλαγούν από την ευθύνη, οι ιστότοποι πρέπει να αποδείξουν ότι κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσουν ότι το περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν αναρτάται στους ιστότοπούς τους, συνεργάστηκαν ταχέως για να κατεβάσουν το περιεχόμενο, εάν αναρτήθηκε, και έλαβαν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι το περιεχόμενο δεν θα αναρτηθεί ξανά. Εάν οι εν λόγω δικτυακοί τόποι ήταν ποτέ σε θέση να είναι υπεύθυνοι έστω και για μια σημαντική μειοψηφία του περιεχομένου που ανεβαίνει σε αυτούς, οι οικονομικές επιπτώσεις θα ήταν τεράστιες. Λόγω αυτής της ρύθμισης, περίπου την ίδια περίοδο, το YouTube και πολλοί άλλοι ιστότοποι ενίσχυσαν την πολιτική τους όσον αφορά το περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, και έκτοτε -ενίοτε δικαίως, ενίοτε αδίκως- οι δημιουργοί περιεχομένου διαμαρτύρονται ότι τα βίντεό τους επισημαίνονται για παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων.

Ένας άλλος κανονισμός της ΕΕ που έχει σημασία για το θέμα μας είναι ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες που εκδόθηκε το 2023. Ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες είναι ένας κανονισμός που ορίζει τις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και τις μηχανές αναζήτησης ως ιστότοπους πλατφορμών με περισσότερους από σαράντα πέντε εκατομμύρια ενεργούς μηνιαίους χρήστες και θέτει συγκεκριμένες επιβαρύνσεις σε αυτούς τους ιστότοπους μαζί με τη ρυθμιστική επιβάρυνση που είναι επιλέξιμη για όλες τις διαδικτυακές πλατφόρμες. Το σύνολο της εν λόγω πράξης είναι πολύ μεγάλο για να συζητηθεί σε αυτό το άρθρο- ωστόσο, ορισμένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία είναι τα εξής:

1. Η Επιτροπή της ΕΕ (το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ) θα συνεργαστεί άμεσα με τις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες για να διασφαλίσει ότι οι όροι παροχής υπηρεσιών τους είναι συμβατοί με τις απαιτήσεις σχετικά με τη ρητορική μίσους και την παραπληροφόρηση, καθώς και με τις πρόσθετες απαιτήσεις του νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Η Επιτροπή της ΕΕ έχει επίσης την εξουσία να επηρεάζει άμεσα τους όρους συμπεριφοράς αυτών των ιστότοπων.
2. Οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και οι μηχανές αναζήτησης έχουν την υποχρέωση να απαγορεύουν και να καταπολεμούν προληπτικά και να τροποποιούν τα συστήματα συστάσεών τους ώστε να κάνουν διακρίσεις κατά πολλών διαφορετικών τύπων περιεχομένου, από τη ρητορική μίσους και τις διακρίσεις μέχρι οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί παραπληροφόρηση και παραπλάνηση.

Τα σημεία αυτά θα πρέπει να αφορούν οποιονδήποτε χρησιμοποιεί το διαδίκτυο. Η ασάφεια όρων όπως «ρητορική μίσους» και «παραπληροφόρηση» επιτρέπει στην ΕΕ να επηρεάζει τους αλγόριθμους συστάσεων και τους όρους παροχής υπηρεσιών αυτών των ιστότοπων και να κρατά οποιοδήποτε περιεχόμενο που αντιτίθεται στα «ιδανικά» της μακριά από το προσκήνιο ή εντελώς μακριά από αυτούς τους ιστότοπους. Ακόμη και αν τα ζητήματα που συζητούνται εδώ ήταν εντελώς θεωρητικά, θα ήταν συνετό να ανησυχούμε για ένα συγκεντρωτικό υπερκυβερνητικό όργανο όπως η ΕΕ που έχει τόσο μεγάλη εξουσία όσον αφορά το διαδίκτυο και τους ιστότοπους που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ωστόσο, όπως και με την απαγόρευση του Russia Today από το YouTube, η οποία οφειλόταν σε ισχυρισμούς για παραπληροφόρηση και συνέβη περίπου την ίδια στιγμή που η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις στο Russia Today, βλέπουμε ότι πολιτικές εκτιμήσεις μπορούν και οδηγούν στην απαγόρευση περιεχομένου σε αυτούς τους ιστότοπους. Ζούμε σήμερα σε έναν κόσμο με σχεδόν απεριόριστο όγκο πληροφοριών- εξαιτίας αυτού, θα ήταν αδύνατο για οποιονδήποτε ή ακόμη και για οποιονδήποτε θεσμό να κοσκινίσει όλα τα δεδομένα γύρω από οποιοδήποτε θέμα και να καταλήξει σε μια οριστική «αλήθεια» για το θέμα, και αυτό υποθέτοντας ότι τα εν λόγω πρόσωπα ή ο θεσμός είναι αμερόληπτοι ως προς το θέμα και το προσεγγίζουν με καλή πίστη, πράγμα που σπάνια συμβαίνει.Όλοι μας έχουμε τρόπους να βλέπουμε τον κόσμο που φιλτράρουν την κατανόησή μας για τα ζητήματα, ακόμη και όταν έχουμε τις καλύτερες προθέσεις, για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι υπερεθνικοί φορείς όπως η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν πολιτικά κίνητρα και επηρεάζονται από πολλά λόμπι, γεγονός που μπορεί να καταστήσει τις αποφάσεις τους σχετικά με το τι είναι «αλήθεια» και τι «παραπληροφόρηση» στην καλύτερη περίπτωση λανθασμένες και στη χειρότερη σκόπιμα επιβλαβείς. Όλα αυτά σημαίνουν ότι γενικά, κανείς μας -ούτε καν οι λεγόμενοι ειδικοί- δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι γνωρίζει τα πάντα σχετικά με ένα θέμα αρκετά ώστε να κάνει μια οριστική δήλωση σχετικά με το τι είναι αλήθεια και τι παραπληροφόρηση, και αυτό καθιστά πολύ επικίνδυνο το να δίνεται σε ένα κεντρικό όργανο η εξουσία να ορίζει ποια είναι η αλήθεια.

Οι υποστηρικτές των εν λόγω κανονισμών της ΕΕ υποστηρίζουν ότι οι κακόπιστοι φορείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την παραπληροφόρηση για να εξαπατήσουν το κοινό. Προφανώς υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό- ωστόσο, θα μπορούσε κανείς επίσης να υποστηρίξει ότι πολλοί διαφορετικοί φορείς που δημιουργούν και υποστηρίζουν τη δική τους αφήγηση σε σχέση με το τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο είναι προτιμότερο από ένα συγκεντρωτικό όργανο που ελέγχει μια ενιαία αφήγηση για το τι πρέπει να θεωρείται «αλήθεια». Στο δικό μου σενάριο, ακόμη και αν κάποιοι άνθρωποι «ξεγελαστούν» (αν και για να θεωρήσουμε με ακρίβεια ότι οι άνθρωποι ξεγελαστούν, θα πρέπει να ισχυριστούμε ότι γνωρίζουμε την οριστική αλήθεια όσον αφορά ένα πολύπλευρο και πολύπλοκο ζήτημα που μπορεί να εξεταστεί από πολλές οπτικές γωνίες), το κοινό θα ακούσει πολλές αφηγήσεις για το τι συνέβη και θα μπορέσει να σχηματίσει τη δική του γνώμη. Αν αυτό οδηγεί στο να ξεγελιούνται οι άνθρωποι από κακόπιστους παράγοντες, δεν θα είναι ποτέ το σύνολο του πληθυσμού. Κάποιοι άνθρωποι θα «ξεγελαστούν» από την αφήγηση Α, κάποιοι από την αφήγηση Β, κάποιοι από την αφήγηση Γ, και ούτω καθεξής. Ωστόσο, στην παρούσα περίπτωση, εάν η ΕΕ είναι ή γίνει ποτέ ο κακόπιστος δρών που χρησιμοποιεί την εξουσία της για να υπερασπιστεί τη δική του αφήγηση για πολιτικούς σκοπούς, έχει τη δύναμη να ελέγχει και να επηρεάζει το τι ακούει και πιστεύει το σύνολο του κοινού σε σχέση με ένα ζήτημα, και αυτό είναι ένα πολύ πιο επικίνδυνο σενάριο από αυτό που θα συνέβαινε εάν απλώς αφήναμε να διεξάγονται οι λεγόμενοι πόλεμοι της πληροφόρησης.Η συγκέντρωση εξουσίας είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει πάντα να ανησυχούμε, ειδικά όταν πρόκειται για εξουσία σχετικά με την πληροφόρηση, καθώς η πληροφόρηση διαμορφώνει αυτό που πιστεύουν οι άνθρωποι, και αυτό που πιστεύουν οι άνθρωποι αλλάζει τα πάντα.

Ένα άλλο σημαντικό πράγμα που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι το γεγονός ότι η ΕΕ είναι αυτή που εκδίδει αυτούς τους κανονισμούς δεν αλλάζει το γεγονός ότι επηρεάζει όλους τους ανθρώπους στον κόσμο. Εξάλλου, ακόμη και αν κάποιος αναρτήσει ένα βίντεο στο YouTube από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή από την Τουρκία, θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει τους ίδιους όρους παροχής υπηρεσιών. Σχεδόν όλοι στον κόσμο χρησιμοποιούν το Google ή το Bing και η ΕΕ έχει εξουσία επί των αλγορίθμων σύστασης αυτών των μηχανών αναζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ έχει την εξουσία πάνω στις πληροφορίες που βλέπουν οι περισσότεροι άνθρωποι όταν θέλουν να μάθουν κάτι από το διαδίκτυο. Κανένας συγκεντρωτικός θεσμός δεν μπορεί να εμπιστευτεί τόση εξουσία.

Ένα τελευταίο σημαντικό ζήτημα είναι το γεγονός ότι η ΕΕ επενδύει σε νέες τεχνολογίες, όπως προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης για την «αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης» και τον έλεγχο της αλήθειας του περιεχομένου που αναρτάται στο διαδίκτυο. Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα InVID, το οποίο είναι σύμφωνα με τα δικά του λόγια «μια πλατφόρμα επαλήθευσης γνώσεων για τον εντοπισμό αναδυόμενων ιστοριών και την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των αρχείων βίντεο και του περιεχομένου που έχουν ειδησεογραφική αξία και διαδίδονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης». Αν ανησυχείτε καθόλου για την κατάσταση του διαδικτύου, όπως εξηγείται σε αυτό το άρθρο, να ξέρετε ότι αυτή η πιθανή εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει την ΕΕ να κάνει όλα αυτά που περιγράφονται εδώ με ακόμη πιο «αποτελεσματικό» τρόπο στο μέλλον.