Άρθρο του Lawrence W. Reed για το Foundation for Economic Education

Οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και οι Αφρικανοί γνωρίζουν πολλά για το δικό τους παρελθόν, αλλά πιθανότατα όχι πολλά για την ιστορία του σημαντικού, μακρινού έθνους της Ιαπωνίας. Αυτό είναι κατανοητό. Τα Ιαπωνικά είναι μια δύσκολη γλώσσα. Για μεγάλο μέρος της ιστορίας της Ιαπωνίας, οι ηγέτες της χώρας κρατούσαν τους ξένους έξω και τους πολίτες τους στην απομόνωση. Ο πολιτισμός της αναφέρεται μερικές φορές ως "ανεξιχνίαστος".

Αλλά όσο περισσότερα μαθαίνω για την Ιαπωνία, τόσο πιο συναρπαστική είναι. Την επισκέφθηκα μόνο μία φορά, πριν από σχεδόν 40 χρόνια, όταν δεν γνώριζα ακόμη πολλά για το παρελθόν της. Τώρα γνωρίζω πολλές αληθινές ιστορίες από την Ιαπωνική ιστορία που με κάνουν να θέλω να επιστρέψω και να μάθω περισσότερα.

Γνωρίζατε, για παράδειγμα, ότι ένας μαύρος σκλάβος της Ανατολικής Αφρικής έφτασε στην Ιαπωνία στα τέλη του 16ου αιώνα και τελικά έγινε ένας διάσημος πολεμιστής σαμουράι; Το όνομά του ήταν Γιασούκε. Έγινε φίλος με τον πανίσχυρο, ενωτικό πολέμαρχο Όντα Νομπουνάγκα, ο οποίος αρχικά σοκαρίστηκε τόσο πολύ από το χρώμα του μαύρου άνδρα που διέταξε να το ξεπλύνει. Όταν ο Γιασούκε βγήκε από το "καθάρισμα" μαύρος όπως πριν, κέρδισε τον ιδιαίτερο σεβασμό του Νομπουνάγκα και του Ιαπωνικού λαού. Το 2019, οι Thomas Lockley και Geoffrey Girard συνέγραψαν μια θαυμάσια βιογραφία του με τίτλο African Samurai.

Ή μήπως έχετε ακούσει για τον William Adams, έναν Άγγλο ναυτικό που ναυάγησε στην Ιαπωνία στις αρχές του 17ου αιώνα, ο οποίος ανέβηκε σε υψηλή θέση στην ιαπωνική αυλή; Η ιστορία του καταγράφηκε στη βιογραφία του Giles Milton, Samurai William. Το ιστορικό μυθιστόρημα ιστορικής φαντασίας του James Clavell, Shogun, του 1975, βασίστηκε χαλαρά στην ιστορία του Adams και έγινε δημοφιλής τηλεοπτική μίνι σειρά με πρωταγωνιστή τον Richard Chamberlain το 1980.

Real Story Behind Shogun TV Show: William Adams - English Samurai in Japan

https://www.youtube.com/watch?v=2aVshthzRuk

Γνωρίζατε ότι μια απόπειρα εισβολής των Μογγόλων στην Ιαπωνία τον 13ο αιώνα κυριολεκτικά καταστράφηκε από έναν καταστροφικό τυφώνα; Ο Μογγολικός στόλος καταστράφηκε από αυτό που οι ντόπιοι αποκαλούσαν "καμικάζι", που σημαίνει "θεϊκός άνεμος". Είναι μια λέξη που οι Αμερικανοί γνώρισαν μάλλον οδυνηρά κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Ιαπωνική ιστορία παρουσιάζεται συμβατικά ως μια ακολουθία εποχών ή "περιόδων". Εδώ στο FEE.org, έχω γράψει πρόσφατα για την περίοδο των Πολεμικών Κρατών (Sengoku), την περίοδο Muromachi και μια διάσημη προσωπικότητα από τη Μεταρρυθμιστική Περίοδο της Αποκατάστασης Meiji, για παράδειγμα.

Για το υπόλοιπο αυτής της έκθεσης, θέλω να παρουσιάσω στους αναγνώστες την 400ετή περίοδο Χεϊάν που ξεκίνησε το 794 μ.Χ. Ξεκίνησε με την άνθηση της τέχνης και της λογοτεχνίας και τελείωσε το 1185 με το πρώτο σογκουνάτο ή στρατιωτική δικτατορία.

Η περίοδος Χέιαν ονομάστηκε έτσι επειδή ο αυτοκράτορας Κανμού μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Νάρα στο Χέιαν-κιό (το σημερινό Κιότο) το 794. Η λέξη για την πόλη μεταφράζεται ως "πρωτεύουσα της ειρήνης και της ηρεμίας". Η περίοδος Χέιαν είναι γνωστή ως η κορυφαία περίοδος για τον αυτοκράτορα και την αυτοκρατορική αυλή του. Μια σταδιακή αποκέντρωση μείωσε την εξουσία στον πυρήνα της Ιαπωνίας, γεγονός που εξηγεί εν μέρει την πολιτιστική μεταρρύθμιση που τη συνόδευσε.

Αν υπήρξε μια Χρυσή Εποχή του Ιαπωνικού πολιτισμού, η περίοδος Χέιαν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοια. Παρά την επιδημία ευλογιάς που αφάνισε τον μισό πληθυσμό της χώρας από το 812, νέες και ξεχωριστές Ιαπωνικές μορφές τέχνης εμφανίστηκαν και άκμασαν στην ποίηση, την καλλιγραφία, τη λογοτεχνία, την αρχιτεκτονική, τη μουσική και τον χορό.

Το πρώτο ολοκληρωμένο μυθιστόρημα στον κόσμο, "Η ιστορία του Γκέντζι", γράφτηκε εκείνη την περίοδο από μια γυναίκα της αυτοκρατορικής αυλής, τη Μουρασάκι Σικίμπου.

"Ο πολιτισμός της Χεϊάν χαρακτηριζόταν από μια εκλεπτυσμένη αίσθηση της αισθητικής, με έμφαση στην ομορφιά, την κομψότητα και τους αυλικούς τρόπους", γράφει η Ava Sato. "Η έννοια του "mono no aware" (η εφήμερη φύση των πραγμάτων) έγινε κεντρικό στοιχείο της Ιαπωνικής αισθητικής ευαισθησίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου".

Η ίδια η περίοδος Χεϊάν αποδείχθηκε εφήμερη. Μέχρι τον 11ο αιώνα, προέκυψαν αντίπαλες φυλές που πολεμούσαν μεταξύ τους για να αποκτήσουν τον έλεγχο. Σε μια θλιβερή ιστορία που επαναλαμβάνεται σε όλο τον κόσμο, η δίψα για εξουσία οδήγησε άμεσα σε εμφύλιες συγκρούσεις. Η οικογένεια Φουτζιβάρα αναδείχθηκε τελικά ως η πραγματική ηγεσία της Ιαπωνίας της ύστερης Χεϊανικής περιόδου, επωφελούμενη κυρίως από την αριστοκρατική ελίτ των γαιοκτημόνων και αποξενώνοντας τους απλούς πολίτες.

Η πενταετής, καταστροφική εμφύλια διαμάχη του πολέμου Γκενπέι (1180-1185) τερμάτισε την περίοδο Χεϊάν και εγκαινίασε το Σογκουνάτο Καμακούρα (1185-1333), μια στρατιωτική δικτατορία. Για τα 150 χρόνια της, είχε δύο Ιαπωνικές κυβερνήσεις - την αυτοκρατορική αυλή ενός σε μεγάλο βαθμό τελετουργικού και ανίσχυρου αυτοκράτορα στο Κιότο και το κέντρο της πραγματικής εξουσίας στα χέρια του σογκούν στην πόλη Καμακούρα.

Η τάξη των σαμουράι εμφανίστηκε στα τέλη της περιόδου Χεϊάν ως πολεμιστές των τοπικών φυλών. Στη μεταγενέστερη περίοδο Καμακούρα, οι σαμουράι αποτελούσαν τους στρατούς του συγκεντρωτικού σογκουνάτου. Θα είχαν εξέχουσα θέση στην Ιαπωνία για τους επόμενους επτά αιώνες μέχρι την κατάργησή τους το 1871. Τώρα ελπίζω να γνωρίζετε λίγα περισσότερα γι' αυτούς από όσα μάθατε από σκετς του Saturday Night Live, όπως το "Samurai Hotel" και το "Samurai Delicatessen".

Η Khan Academy, παρεμπιπτόντως, προσφέρει μια σύντομη αλλά κατατοπιστική ιστορία των σαμουράι. Το επικό μπλοκμπάστερ του Τομ Κρουζ "Ο Τελευταίος Σαμουράι" του 2003 απέσπασε τις καλύτερες κριτικές ακόμη και στην Ιαπωνία, αν και οι θεατές εκεί πίστευαν γενικά ότι η ταινία έκανε τους σαμουράι να φαίνονται πιο ευγενείς και αξιοθαύμαστοι από ό,τι ήταν στην πραγματικότητα.

Η Ιαπωνική ιστορία μπορεί να είναι αποτρεπτική για έναν νεοεισερχόμενο στη Δύση, αλλά ένα καλό μέρος για να ξεκινήσετε είναι η Ιστορία της Ιαπωνίας των R. H. P. Mason και J. G. Caiger.

Όσο "ανεξιχνίαστοι" κι αν φαίνονται αρχικά οι Ιάπωνες, όσο περισσότερα μαθαίνει κανείς γι' αυτούς τόσο περισσότερο καταλαβαίνει ότι κοινά θέματα κυριαρχούν στην ανθρώπινη ιστορία παντού.

Για πρόσθετες πληροφορίες, βλ: