Πλούσια Χώρα, Φτωχή Χώρα. Γιατί οι Διαφορές;

 Η μάστιγα της φτώχειας που πλήττει τους πολίτες του αναπτυσσόμενου κόσμου έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις στις πλούσιες χώρες. Εντελώς αδικαιολόγητα, οι πλούσιες χώρες έχουν κατηγορηθεί για υποκίνηση της φτώχειας στις φτωχές χώρες. Δυστυχώς, η υπόθεση ότι η ευημερία πηγάζει από την εκμετάλλευση εξακολουθεί να είναι ευρέως δημοφιλής στον ακαδημαϊκό και πολιτικό χώρο. Ωστόσο, το ιστορικό αρχείο θέτει σοβαρές αμφιβολίες για το επιχείρημα αυτό.

Ο ιμπεριαλισμός ήταν το πρότυπο στον αρχαίο κόσμο, αλλά καμία ιμπεριαλιστική δύναμη δεν πέτυχε την ανάπτυξη κατά Schumpeter. Για παράδειγμα, οι εξάρσεις οικονομικής προόδου στην αρχαία Ρώμη και την Ελλάδα εξανεμίστηκαν παρά τις αυτοκρατορικές επιδιώξεις. Πράγματι, το εθνικό ταμείο διευρύνεται όταν οι αυτοκρατορίες εισπράττουν φόρους από τα κατακτημένα κράτη, αλλά αυτό δεν αποδίδεται σε ανώτερο βιοτικό επίπεδο για τους απλούς ανθρώπους. Ο πλούτος του κράτους δεν είναι υποκατάστατο της ατομικής ευημερίας.

Μελετώντας την ιστορία γίνεται σαφές ότι η επιδίωξη της οικονομικής εκμετάλλευσης δεν οδηγεί σε μακροχρόνια ευημερία. Συνήθως, οι χώρες με ιστορικό εκμετάλλευσης άλλων είναι φτωχότερες από τις ομοειδείς τους. Στην Αφρική, το Μπενίν είναι ένας οικονομικός νάνος παρά την αρπακτική του ιστορία, αλλά λιγότερο επιθετικοί ομότεχνοί του όπως ο Μαυρίκιος και η Μποτσουάνα είναι οικονομικά αστέρια. Παρομοίως, η Ακτή Ελεφαντοστού γνώρισε μερικά από τα καλύτερα χρόνια της όταν η χώρα επένδυσε σε πολιτικές προώθησης της αγοράς.

Στην Ευρωπαϊκή πλευρά, η αυτοκρατορία αποδείχθηκε αρκετά δαπανηρή για τη Σουηδία. Η Σουηδία έγινε ο φθόνος του κόσμου μετά την κατάρρευση της αυτοκρατορίας της. Επιπλέον, η οικονομική επιτυχία που συνέπεσε με τον σουηδικό ιμπεριαλισμό ήταν αποτέλεσμα της διακυβέρνησης και των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και όχι της οικοδόμησης αυτοκρατορίας. Η Ιαπωνία βίωσε τη δόξα της αυτοκρατορίας αργά στην ιστορία της και όπως και άλλα παραδείγματα, τα στοιχεία δείχνουν ότι ήταν βάρος.

Η χρήση της πολιτικής επιρροής για την εκμετάλλευση άλλων χωρών δεν αποτελεί στρατηγική επιτυχίας. Πράγματι, η ιστορία αποκαλύπτει ότι πολλές φτωχές χώρες έφτασαν στην ευημερία διευκολύνοντας το εμπόριο αντί να κυνηγούν αποικίες. Η Φινλανδία ήταν μια φτωχή ευρωπαϊκή χώρα στις αρχές του εικοστού αιώνα και δεν είχε αποικίες όπως η Ελβετία. Ωστόσο, και οι δύο είναι δύο από τις πιο επιτυχημένες χώρες στον κόσμο.

Η κύρια διαφορά μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών είναι η παραγωγικότητα. Η παραγωγικότητα απελευθερώνει ευκαιρίες για καινοτομία και δημιουργία πλούτου. Η φτώχεια είναι η φυσική κατάσταση της ανθρωπότητας και οι χώρες γίνονται πλούσιες προσθέτοντας στο παγκόσμιο απόθεμα κεφαλαίου. Η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα και η Σιγκαπούρη είναι χώρες φτωχές σε πόρους σε σχέση με τις χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, αλλά λόγω των υψηλών επιπέδων παραγωγικότητας και καινοτομίας, έχουν ενταχθεί στις τάξεις των ελίτ.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των επιτυχημένων χωρών είναι η υψηλή ποιότητα των θεσμών τους. Όταν οι θεσμοί είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να διευκολύνουν την επιχειρηματικότητα και τον σχηματισμό κεφαλαίου, οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερα κίνητρα να παράγουν, επειδή οι προσπάθειές τους δεν θα τιμωρούνται. Σύμφωνα με μια μελέτη-ορόσημο, οι διαφορές μεταξύ των χωρών στην παραγωγικότητα είναι συνέπεια της ποιότητας των θεσμών. Ομοίως, η θεσμική ποιότητα καθορίζει επίσης την ικανότητα μιας χώρας να προσελκύει επενδυτές.

Το κεφάλαιο ευδοκιμεί εκεί όπου ανταμείβεται και φεύγει από τα μέρη όπου παρενοχλείται. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης της αποικιοκρατίας, υπήρξε μια στροφή σε κρατικιστικές πολιτικές. Ωστόσο, μετά την ανεξαρτησία, αντί να προωθήσουν τις ελεύθερες αγορές, οι πρώην αποικίες ενέκριναν τους κρατικιστικούς θεσμούς που είχαν ανεγερθεί από την αποικιοκρατική εξουσία. Η στήριξη σε κανονισμούς για την εξόρυξη πόρων από τη βιομηχανία και τον περιορισμό των εισαγωγών έγινε η ατζέντα σε μέρη όπως η Γκάνα και η Τανζανία.

Είναι ενδιαφέρον ότι η Τανζανία δεν πλούτισε παρά το γεγονός ότι ήταν ο κύριος αποδέκτης της εξωτερικής βοήθειας από την Ευρώπη. Τα χρήματα πρέπει να χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά για να αποφέρουν αξία. Η χορήγηση κονδυλίων σε φτωχές χώρες είναι μάταιη αν αυτές διστάζουν να μεταρρυθμιστούν. Όπως και η Τανζανία, η Τζαμάικα υπήρξε πρωταρχικός αποδέκτης ξένης βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Αμερική, αλλά η οικονομία της άρχισε να βλέπει ήπιες βελτιώσεις μόνο μετά τη θέσπιση ενός προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων που χρηματοδοτήθηκε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Επίσης, πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία των πλούσιων χωρών είναι ότι είναι αποτελεσματικοί χρήστες του κεφαλαίου και της τεχνολογίας, καθώς είναι πιο παραγωγικές. Οι πλούσιες χώρες είναι επιδέξιες στην εμπορευματοποίηση προϊόντων και στη βελτίωση των υφιστάμενων τεχνολογιών. Μια φτωχή χώρα θα παράγει δέκα χιλιάδες τόνους ζάχαρης- ωστόσο, μια πλούσια χώρα χωρίς συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ζάχαρης θα παράγει είκοσι χιλιάδες τόνους ζάχαρης πιο αποτελεσματικά. Επιπλέον, λόγω της ποιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου, οι πλούσιες χώρες είναι σε θέση να εξάγουν πιο επιτυχημένα αγαθά, ενώ οι φτωχότερες χώρες επικεντρώνονται σε αγαθά χαμηλότερης αξίας.

Επομένως, εάν οι φτωχές χώρες δεν μεταρρυθμιστούν και δεν αυξήσουν τα επίπεδα του ανθρώπινου κεφαλαίου, θα παραμείνουν φτωχές. Η επίρριψη ευθυνών στις πλούσιες χώρες για τη φτώχεια τους θα τις απαλλάξει από την ευθύνη και θα εξασφαλίσει ότι θα παραμείνουν παγιδευμένες στη φτώχεια.