Ο Mises στην Αργεντινή: Μαθήματα του παρελθόντος για το σήμερα

 Ο Ludwig von Mises επισκέφθηκε την Αργεντινή τον Ιούνιο του 1959 μετά από πρόσκληση του Dr. Alberto Benegas Lynch. Οι διαλέξεις που έδωσε ο Mises στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες αναπαράγονται στο βιβλίο Economic Policy: Thoughts for Today and Tomorrow. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος, οι οικονομικές γνώσεις που μετέδωσε ο Mises αφορούσαν τόσο εκείνες τις ημέρες όσο και το μέλλον. Η Αργεντινή το 1959 βρισκόταν σε ύφεση, με την κυβέρνηση Frondizi να προσπαθεί να αντιμετωπίσει την τρομερή κατάσταση που άφησε πίσω του ο πρόεδρος Juan Domingo Peron (1946-55) και η στρατιωτική κυβέρνηση που τον εξόρισε.

Επί των ημερών του, ο Peron μετέτρεψε την οικονομία της Αργεντινής σε μια διοικητική οικονομία με μαζικές ρυθμίσεις των τιμών, αποκεφαλαιοποίηση που έβλαψε σημαντικά τους μισθούς και τις υποδομές, εθνικοποιήσεις, πληθωρισμό, έλεγχο του συναλλάγματος και περιορισμούς στις εισαγωγές και τις εξαγωγές (φόροι και ποσοτικοί περιορισμοί) μεταξύ μιας πληθώρας παρεμβάσεων. Το στρατιωτικό πραξικόπημα που τον έδιωξε από την εξουσία είχε ανάμεικτες απόψεις για τον τρόπο άσκησης της οικονομικής πολιτικής. Υπήρχε κάποια συναίνεση ότι η πολιτική θα έπρεπε να στοχεύει στην ανακεφαλαιοποίηση και στη μείωση των περιορισμών. Το σύστημα των πολλαπλών συναλλαγματικών ισοτιμιών καταργήθηκε και οι τραπεζικές καταθέσεις που είχαν προηγουμένως κρατικοποιηθεί και μεταφερθεί στην κεντρική τράπεζα δόθηκαν πίσω στις ιδιωτικές τράπεζες. Ωστόσο, η στρατιωτική κυβέρνηση παρενέβαινε στα χρηματοοικονομικά και τις τράπεζες με άλλους τρόπους, όπως ο καθορισμός των επιτοκίων και η διενέργεια πράξεων στην ανοικτή αγορά με την αγορά ή την πώληση συναλλάγματος και τίτλων απορρόφησης. Η στρατιωτική κυβέρνηση ούτε ανησυχούσε για τον πληθωρισμό ούτε έδινε χώρο στην ελεύθερη αγορά. Όντως αναίρεσε ορισμένες "υπερβολές" της προηγούμενης κυβέρνησης, αλλά ο γενικός ρόλος του κράτους στην οικονομία παρέμεινε αμετάβλητος.

Στα τέλη του 1958 διεξήχθησαν εκλογές και ο Arturo Frondizi εξελέγη πρόεδρος (με τη βοήθεια του Peron από το εξωτερικό). Τα λάθη του Peron και της στρατιωτικής κυβέρνησης ήταν νωπά όταν ο Mises επισκέφθηκε την Αργεντινή, και ο Frondizi μόλις ξεκινούσε τις οικονομικές του μεταρρυθμίσεις υποκατάστασης των εισαγωγών με ξένες επενδύσεις. Για να το θέσουμε πιο ξεκάθαρα, οι εισαγωγές αποθαρρύνονταν και αναζητούνταν ξένες επενδύσεις για να αντικαταστήσουν αυτό που αποθαρρυνόταν.

Ο Mises μίλησε για την ελεύθερη επιχειρηματικότητα, τη σημασία της ελεύθερης κίνησης του κεφαλαίου, τη συσσώρευση κεφαλαίου και την καταπολέμηση του πληθωρισμού μέσω της μείωσης της ποσότητας του χρήματος. Ήταν σωστός στην ανάλυσή του, αλλά εκτός κλίματος με το πολιτικό σχέδιο που εφαρμόστηκε εκείνες τις ημέρες στην Αργεντινή. Ο Frondizi σκόπευε να μειώσει τον πληθωρισμό με την απαλλαγή από τις ελλειμματικές δαπάνες και την επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας ως νομισματικής άγκυρας. Όπως γνώριζε ο Mises, αυτός δεν ήταν τρόπος αντιμετώπισης του πληθωρισμού.

Τα μαθήματα του Mises δεν εισακούστηκαν εκείνες τις ημέρες, και οι Αργεντινοί θα υπέφεραν από τις κυβερνητικές πολιτικές για πολλά χρόνια. Ωστόσο, κοιτάζοντας το παρόν, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Τα μαθήματα του Mises βρήκαν το δρόμο τους πίσω στην Αργεντινή με την τρέχουσα κυβέρνηση. Ειδικά μεταξύ των νέων, τα διδάγματα του Mises έχουν βρει τη θέση τους. Ο Javier Milei έχει καταφέρει να διοχετεύσει τις σκέψεις του Mises στους απλούς ανθρώπους που για χρόνια τους προσφέρονταν μόνο κρατικιστικά προγράμματα.

Παγιδευμένοι στο κρατικιστικό παράδειγμα, πολλοί δείχνουν τα "μονοπώλια" και τον "αθέμιτο" ανταγωνισμό ως τις αιτίες των προβλημάτων της Αργεντινής. Το κράτος παραλείπεται εντελώς από την ανάλυση- δεν λαμβάνεται ως αυτό που είναι, ένα καταναγκαστικό μονοπώλιο που επεκτείνεται όπου μπορεί και θα ξεπεράσει κάθε εμπόδιο που υποτίθεται ότι το περιορίζει. Η διαδικασία της αγοράς βγαίνει κατεστραμμένη από το κράτος, ενώ τα άτομα που κάνουν εθελοντικές συναλλαγές κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν μέσα στο πλαίσιο που τους δίνεται. Τι μπορούν να περιμένουν οι άνθρωποι από τις δραστηριότητες των ατόμων σε αυτού του είδους την οικονομία; Αν το κράτος αφαιρεθεί από την ανάλυση, τότε ο καπιταλισμός φαίνεται αρκετά ελαττωματικός. Μέχρι να ληφθεί υπόψη το κράτος ως καταστροφικός παράγοντας, τότε ο κρατισμός θα είναι η πολιτική που θα ακολουθηθεί.

Αν και η Αργεντινή βρίσκεται σε οικονομική ύφεση, καθώς έχει σταματήσει τη "φιέστα" (πάρτι) των δημόσιων δαπανών, έχει ήδη εισέλθει σε πορεία ανάκαμψης. Ο πληθωρισμός μειώνεται με ταχείς ρυθμούς. Ωστόσο, η ανάκαμψη χρειάζεται μερικές σημαντικές προσαρμογές, και η κυβέρνηση Milei θα πρέπει να αποδώσει αν η ανάκαμψη πρόκειται να πραγματοποιηθεί γρήγορα. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι ο έλεγχος του συναλλάγματος και οι φόροι- είναι ζωτικής σημασίας να απαλλαγεί ο Milei από αυτά τα δύο εμπόδια για να επιτρέψει την ελεύθερη είσοδο κεφαλαίων και επενδύσεων. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα αυξηθούν οι πραγματικοί μισθοί και θα νικήσουν τον πληθωρισμό.

Ο Καπιταλισμός ήταν "η αρχή της μαζικής παραγωγής", όπως υποστήριξε αποφασιστικά ο Mises. Αυτό ισχύει για κάθε χώρα που έχει υιοθετήσει σε κάποιο βαθμό την ατομική ελεύθερη επιχειρηματικότητα. Η Αργεντινή έχει παραμελήσει την παραγωγή για τις μάζες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η παραγωγή για τους γραφειοκράτες ήταν το σχέδιο για πολλά χρόνια. Με την κυβέρνηση Milei στην εξουσία, οι εξισωτικοί πολιτικοί σχολιαστές ρωτούν: "Τι θα γίνει με την αναδιανομή του εισοδήματος;". Η απάντηση θα έπρεπε να είναι: Τι θα γίνει με αυτό; Η διανομή θα αποφασιστεί από τους ανθρώπους της αγοράς και όχι από εσάς.

Ακριβώς όπως θα ήθελε ο Mises, η κίνηση προς την ελεύθερη αγορά πρέπει να είναι γρήγορη και αποφασιστική. Αν επικρατήσει ο κρατισμός -έστω και βραχυπρόθεσμα- τότε θα είναι πιο δύσκολο να τον πάρουμε πίσω, και αυτό που έχει γίνει θα μείνει εδώ για να μείνει. Επιστρέφοντας στην αρχή του άρθρου, οι διαλέξεις του Mises ήταν για την εποχή του και το αύριο. Λοιπόν, το αύριο έχει έρθει. Αν πρόκειται να έρθει η πραγματική αλλαγή, τότε πρέπει να είναι η ώρα του Mises και -αν η ιστορία το επιτρέψει- η ώρα της ελευθερίας.