Ο Mises για την ανθρώπινη και οικονομική καταστροφή που ήταν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

 Ο Ludwig von Mises είχε αρκετές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της ζωής του, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται η επιστράτευση και η θητεία του ως αξιωματικός της Αυστροουγγαρίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρχικά, υπηρέτησε ως αξιωματικός πυροβολικού στο Ανατολικό Μέτωπο, ενώ στη συνέχεια, για σύντομο χρονικό διάστημα, κλήθηκε στη Βιέννη για να εργαστεί στο Τμήμα 13 (που αφορούσε τη στρατιωτική οικονομία) του Υπουργείου Πολέμου της Αυτοκρατορίας της Αυστρίας και της Ουγγαρίας.

Στις Σημειώσεις και αναμνήσεις, στο κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο στη σύγκρουση 1914-1918, ο Mises αναφέρει ένα μάθημα που οργανώθηκε από την Ανώτατη Διοίκηση Στρατού το καλοκαίρι του 1918, όπου αξιωματικοί κλήθηκαν να δώσουν μια διάλεξη στους υφισταμένους τους. Ο ίδιος συμμετείχε με αυτό το σύντομο γραπτό με τίτλο Über Kriegskostendeckung und Kriegsanleihen (το οποίο μπορεί να μεταφραστεί ως Πολεμικό κόστος και πολεμικά δάνεια), όπου αναφέρεται στην οικονομική σταθερότητα της αυτοκρατορίας, επιτίθεται στις πληθωριστικές τάσεις της εκτύπωσης χρήματος και αναζητά έναν βιώσιμο τρόπο οικονομικής αντιμετώπισης της σύγκρουσης.

Το Über Kriegskostendeckung und Kriegsanleihen δημοσιεύθηκε αμέσως στη Βιέννη. Παρόλα αυτά, έγινε ευρέως διαθέσιμο στα Αγγλικά μόλις το 2012.1 (Αυτός είναι ο σύνδεσμος για όσους ενδιαφέρονται για την πρωτότυπη γερμανική έκδοση  https://docs.mises.de/Mises/Mises_Kriegskostendeckung.pdf

   ). Εδώ θέλω να παρουσιάσω μια ανάλυση με τμήματα του πρωτότυπου κειμένου μεταφρασμένα από εμένα.

Το κείμενο αρχίζει με διάφορες γενικές εκτιμήσεις σχετικά με τον πόλεμο - πώς διεξάγεται, τις συνθήκες του στρατού και το θέμα της χρηματοδότησης του πολέμου. Ο Mises γράφει:

Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους το κρατικό ταμείο μπορεί να εξασφαλίσει τα μέσα για την πληρωμή των εξόδων του πολέμου.

Ο πρώτος τρόπος είναι η κατάσχεση των ζητούμενων αγαθών χωρίς αποζημίωση... Ο δεύτερος τρόπος είναι να εισαχθούν νέοι φόροι και να αυξηθεί το ποσό των φόρων που ήδη ισχύουν...

Ο τρίτος τρόπος που παρουσιάζεται είναι αυτός των πολεμικών ομολόγων, για τον οποίο ο Mises αναπτύσσει μια μακρά παρέκβαση, όπου αναφέρει ότι αυτά είναι προτιμότερα, επειδή απαιτούν άτομα που επιλέγουν ελεύθερα να αγοράσουν ομόλογα και αποφεύγουν τα πολεμικά έξοδα να αποκαθίστανται με πληθωριστικές μεθόδους. Η εξήγηση καταλήγει δηλώνοντας ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι ο πληθωρισμός. Εδώ ο Mises επιτίθεται στο σύστημα της εκτύπωσης χρήματος για την αποπληρωμή του χρέους και εκθέτει τις συνέπειες:

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όλα τα ηγετικά κράτη αναγκάστηκαν να καλύψουν μέρος του κόστους του πολέμου με τη λήψη δανείων από την κεντρική τράπεζα. Η λήψη τέτοιων δανείων είναι ένα πολύ αμφισβητήσιμο μέσο πιστωτικής πολιτικής. Διότι η κεντρική τράπεζα μπορεί να λάβει τα ποσά που χρειάζεται μόνο με την εκτύπωση τραπεζογραμματίων. Η αύξηση του αριθμού των τραπεζογραμματίων που κυκλοφορούν, όμως, μειώνει την αγοραστική δύναμη της νομισματικής μονάδας. Οι τιμές αυξάνονται. Η υποτίμηση του χρήματος οδηγεί σε πολύ σημαντικές αλλαγές στο εισόδημα και τον πλούτο. Δεν είναι καθόλου σπάνιο να πρέπει να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα.

Ο πληθωρισμός είναι κάτι τραγικό που βλάπτει όλους τους πολίτες, ιδίως τους φτωχότερους. Ο Mises έχει δίκιο στην παρακάτω δήλωση, στην οποία συγκρίνει τη ζημιά του πληθωρισμού με την ήττα στον πόλεμο, η οποία αναπόφευκτα θα επηρεάσει όλους τους πολίτες. Σε αυτό το σημείο, απομένει μόνο μία επιλογή, αν θέλουμε να αποφύγουμε τη σφαγή από το τύπωμα χρήματος για τη χρηματοδότηση του πολέμου: οι πολίτες πρέπει -ελεύθερα και χωρίς εξαναγκασμό- να αγοράσουν πολεμικά ομόλογα για να σώσουν τη χώρα και τους εαυτούς τους από τη στρατιωτική ήττα και την πληθωριστική ήττα ταυτόχρονα:

Όποιος εγγράφεται σε πολεμικά ομόλογα καταπολεμά την αύξηση των τραπεζογραμματίων και επομένως και την υποτίμηση του νομίσματος- και καταπολεμώντας την διασφαλίζει όχι μόνο την περιουσία του, στο βαθμό που είναι επενδυμένη σε πολεμικά ομόλογα και άλλα κρατικά ομόλογα, αλλά ταυτόχρονα και τα μέρη της περιουσίας του που είναι επενδυμένα σε άλλα χρεόγραφα.

Εδώ ο Mises επιτελεί επίσης ένα σημαντικό ιστορικο-οικονομικό έργο: υπογραμμίζει πώς η τάση της Αυστρο-Ουγγρικής κυβέρνησης να μην το παρακάνει με το τύπωμα χρήματος και να μην αυξήσει τους φόρους -αντ' αυτού προωθώντας πολεμικά ομόλογα- έσωσε τη χώρα από την κατάρρευση. Επισημαίνει πώς η αντίθετη συμπεριφορά ήταν η κύρια αιτία της κατάρρευσης της Ρωσίας (που μόλις είχε γίνει Σοβιετική) κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου:

Όχι μόνο αποφεύχθηκε η κατάρρευση, αλλά χάρη σε ένα σύστημα που σεβόταν περισσότερο την ελευθερία -αποφεύγοντας φόρους, απαλλοτριώσεις και εκτύπωση χρήματος- το καλοκαίρι του 1918 η Αυστροουγγαρία είχε καταφέρει να επιτύχει ένα σχετικά θετικό οικονομικό ισοζύγιο για μια χώρα σε πόλεμο. Η Αυστροουγγαρία ήταν σίγουρα σε καλύτερη κατάσταση από εκείνη χωρών όπως η Ρωσία που είχαν αντίθετη οικονομική στάση.

Υπό το πρίσμα αυτής της ανάλυσης του Über Kriegskostendeckung und Kriegsanleihen μπορούμε να δούμε πώς ο τότε υπολοχαγός Ludwig von Mises τόνισε την τραγωδία του πολέμου και αναζήτησε μια οικονομικά αποδοτική λύση για τη διαχείριση της πολεμικής οικονομίας. Για άλλη μια φορά, ο πιο συμφέρων δρόμος είναι αυτός που ακολουθεί την ελευθερία, έστω και αν περιορίζεται από τους περιορισμούς που συνεπάγονται οι συγκρούσεις.

Η εργασία αυτή είναι αναμφίβολα μοναδική επειδή είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στα στρατιωτικά οικονομικά, και νομίζω ότι αυτή η ιδιαίτερη πτυχή του λαμπρού πνευματικού έργου του Mises αξίζει επίσης να επισημανθεί.

1. Το δοκίμιο μεταφράστηκε και συμπεριλήφθηκε στο Selected Writings of Ludwig von Mises, Volume One, που επιμελήθηκε ο Richard Ebeling και εκδόθηκε από το Liberty Fund το 2012, με τίτλο «One Paying for the Costs of War and War Loans». (σελ. 216-226).