Ο Ludwig von Mises για την Ειρήνη και την Κοινωνική Συνεργασία

 Οι επικριτές της ελεύθερης αγοράς ισχυρίζονται συχνά ότι ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα ανελέητου αγώνα για επιβίωση. Λένε ότι είναι ένα σύστημα ανταγωνισμού  «ο σκύλος τρώει τον σκύλο». Στην πραγματικότητα, όπως υποστήριξε ο μεγάλος Λούντβιχ φον Μίζες με ακαταμάχητο τρόπο, η ελεύθερη αγορά αντικαθιστά τον αγώνα για επιβίωση που συναντάμε στον κόσμο των ζώων με κοινωνική συνεργασία από την οποία επωφελούνται όλοι. Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα ειρήνης, όχι πολέμου.

Το κλειδί που επισημαίνει ο Μίζες είναι ότι οι άνθρωποι επωφελούνται από τον καταμερισμό της εργασίας, και ο καταμερισμός της εργασίας σημαίνει ειρηνική ανταλλαγή, όχι πόλεμο. Όπως λέει στο Human Action: «Η θεωρία της εξέλιξης, όπως την εξέθεσε ο Δαρβίνος, λέει μια σχολή του κοινωνικού Δαρβινισμού, έχει αποδείξει ξεκάθαρα ότι στη φύση δεν υπάρχουν πράγματα όπως ειρήνη και σεβασμός για τις ζωές και την ευημερία των άλλων. Στη φύση υπάρχει πάντα αγώνας και αδίστακτη εξόντωση των αδυνάτων που δεν καταφέρνουν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Τα σχέδια του φιλελευθερισμού για αιώνια ειρήνη—τόσο στις εσωτερικές όσο και στις εξωτερικές σχέσεις—είναι το αποτέλεσμα ενός απατηλού ορθολογισμού αντίθετου προς τη φυσική τάξη. Ωστόσο, η έννοια του αγώνα για ύπαρξη, όπως την δανείστηκε ο Δαρβίνος από τον Μάλθους και την εφάρμοσε στη θεωρία του, πρέπει να γίνει κατανοητή με μεταφορική έννοια. Η σημασία της είναι ότι ένα ζωντανό ον αντιστέκεται ενεργά στις δυνάμεις που είναι επιζήμιες για τη ζωή του. Αυτή η αντίσταση, αν πρόκειται να πετύχει, πρέπει να είναι κατάλληλη για τις περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες το συγκεκριμένο ον πρέπει να σταθεί. Δεν χρειάζεται πάντα να είναι πόλεμος εξόντωσης, όπως στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και παθογόνων μικροβίων. Η λογική έχει αποδείξει ότι, για τον άνθρωπο, το πιο κατάλληλο μέσο για τη βελτίωση της κατάστασής του είναι η κοινωνική συνεργασία και ο καταμερισμός της εργασίας. Αυτά είναι το κύριο εργαλείο του ανθρώπου στον αγώνα του για επιβίωση. Αλλά μπορούν να λειτουργήσουν μόνο εκεί που υπάρχει ειρήνη. Οι πόλεμοι, οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι επαναστάσεις είναι επιζήμιοι για την επιτυχία του ανθρώπου στον αγώνα για ύπαρξη, επειδή αποσυνθέτουν τον μηχανισμό της κοινωνικής συνεργασίας».

Σύμφωνα με τον Μίζες, υπάρχει μια αρμονία συμφερόντων μεταξύ των ανθρώπων. Οι άνθρωποι είναι άνισοι—αυτό είναι ένα ξεκάθαρο γεγονός που η αδιάκοπη προπαγάνδα των σοσιαλιστών και των «αντι-ρατσιστών» δεν μπορεί να αντικρούσει. Αλλά ακόμα και οι «κατώτεροι» επωφελούνται από την ειρηνική ανταλλαγή. Όπως λέει ο Μίζες στο Theory and History: «Ωστόσο, η σχεδόν παγκόσμια αναγνώριση από τον άνθρωπο της αρχής της κοινωνικής συνεργασίας δεν οδήγησε σε συμφωνία σχετικά με όλες τις διανθρώπινες σχέσεις. Ενώ σχεδόν όλοι οι άνθρωποι συμφωνούν στο να θεωρούν την κοινωνική συνεργασία ως το κύριο μέσο για την επίτευξη όλων των ανθρώπινων σκοπών, όποιοι κι αν είναι αυτοί, διαφωνούν ως προς το βαθμό στον οποίο η ειρηνική κοινωνική συνεργασία είναι κατάλληλο μέσο για την επίτευξη των σκοπών τους και πόσο μακριά πρέπει να καταφεύγουν σε αυτήν. Αυτοί που μπορούμε να αποκαλέσουμε αρμονιστές βασίζουν το επιχείρημά τους στον νόμο της συσχέτισης του Ρικάρντο και στην αρχή του πληθυσμού του Μάλθους. Δεν υποθέτουν, όπως πιστεύουν ορισμένοι από τους επικριτές τους, ότι όλοι οι άνθρωποι είναι βιολογικά ίσοι. Λαμβάνουν πλήρως υπόψη το γεγονός ότι υπάρχουν έμφυτες βιολογικές διαφορές μεταξύ διαφόρων ομάδων ανθρώπων καθώς και μεταξύ ατόμων που ανήκουν στην ίδια ομάδα. Ο νόμος του Ρικάρντο έχει δείξει ότι η συνεργασία υπό την αρχή του καταμερισμού της εργασίας είναι ευνοϊκή για όλους τους συμμετέχοντες. Είναι πλεονέκτημα για κάθε άνθρωπο να συνεργάζεται με άλλους ανθρώπους, ακόμα κι αν αυτοί οι άλλοι είναι σε κάθε πτυχή—νοητικές και σωματικές ικανότητες και δεξιότητες, επιμέλεια και ηθική αξία—κατώτεροι».

 Όταν ο Μίζες αναφέρει τον «νόμο του Ρικάρντο», έχει κατά νου τον νόμο του συγκριτικού κόστους του οικονομολόγου Ντέιβιντ Ρικάρντο. Ο Μίζες επέκτεινε με ευφυή τρόπο τον νόμο του Ρικάρντο σε έναν γενικό Νόμο της Συσχέτισης. Όπως εξηγεί στο Human Action: «Είναι επωφελές για την καλύτερα προικισμένη περιοχή να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην παραγωγή εκείνων των εμπορευμάτων για τα οποία η υπεροχή της είναι μεγαλύτερη, και να αφήσει στην λιγότερο προικισμένη περιοχή την παραγωγή άλλων αγαθών στα οποία η δική της υπεροχή είναι μικρότερη. Το παράδοξο ότι είναι πιο επωφελές να αφήνονται ανεκμετάλλευτες οι πιο ευνοϊκές εγχώριες συνθήκες παραγωγής και να προμηθεύονται τα εμπορεύματα που θα μπορούσαν να παραχθούν από περιοχές στις οποίες οι συνθήκες για την παραγωγή τους είναι λιγότερο ευνοϊκές, είναι το αποτέλεσμα της ακινησίας της εργασίας και του κεφαλαίου, στα οποία οι πιο ευνοϊκές θέσεις παραγωγής είναι απρόσιτες. Ο Ρικάρντο γνώριζε πλήρως το γεγονός ότι ο νόμος του συγκριτικού κόστους, τον οποίο εξέθεσε κυρίως για να αντιμετωπίσει ένα ειδικό πρόβλημα του διεθνούς εμπορίου, είναι μια ειδική περίπτωση του πιο καθολικού νόμου της συσχέτισης».

Τα οφέλη της κοινωνικής συνεργασίας επεκτείνονται διεθνώς. Επωφελούμαστε από το ελεύθερο εμπόριο με άλλα έθνη. Αλλά για να έχουμε ελεύθερο εμπόριο, χρειαζόμαστε ειρήνη. Όπως λέει ο Μίζες: «Υπάρχουν υψηλόφρονες άνθρωποι που αποστρέφονται τον πόλεμο επειδή φέρνει θάνατο και πόνο. Όσο κι αν μπορεί κανείς να θαυμάζει τον ανθρωπισμό τους, το επιχείρημά τους κατά του πολέμου, βασισμένο σε φιλανθρωπικούς λόγους, φαίνεται να χάνει μεγάλο μέρος ή όλη τη δύναμή του όταν εξετάζουμε τις δηλώσεις των υποστηρικτών και προταγωνιστών του πολέμου. Οι τελευταίοι δεν αρνούνται καθόλου ότι ο πόλεμος φέρνει μαζί του πόνο και θλίψη. Παρ' όλα αυτά, πιστεύουν ότι μόνο μέσω του πολέμου μπορεί η ανθρωπότητα να προοδεύσει. Ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων των πραγμάτων, είπε ένας Έλληνας φιλόσοφος, και χιλιάδες τον επανέλαβαν μετά από αυτόν. Ο άνθρωπος εκφυλίζεται σε καιρό ειρήνης. Μόνο ο πόλεμος ξυπνά σε αυτόν τα κοιμισμένα ταλέντα και δυνάμεις και τον εμποτίζει με υψηλά ιδανικά. Αν ο πόλεμος καταργούνταν, η ανθρωπότητα θα βυθιζόταν στην αδράνεια και τη στασιμότητα. Είναι δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο να αντικρούσει κανείς αυτή τη λογική των υπέρμαχων του πολέμου αν η μόνη αντίρρηση στον πόλεμο που μπορεί να σκεφτεί είναι ότι απαιτεί θυσίες. Γιατί οι υπέρμαχοι του πολέμου είναι της γνώμης ότι αυτές οι θυσίες δεν γίνονται μάταια και ότι αξίζουν να γίνουν. Αν ήταν πραγματικά αλήθεια ότι ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων των πραγμάτων, τότε οι ανθρώπινες θυσίες που απαιτεί θα ήταν απαραίτητες για να προωθήσουν τη γενική ευημερία και την πρόοδο της ανθρωπότητας. Κάποιος θα μπορούσε να θρηνήσει για τις θυσίες, θα μπορούσε ακόμα και να προσπαθήσει να μειώσει τον αριθμό τους, αλλά δεν θα δικαιολογούνταν να θέλει να καταργήσει τον πόλεμο και να φέρει αιώνια ειρήνη. Η φιλελεύθερη κριτική στο επιχείρημα υπέρ του πολέμου είναι θεμελιωδώς διαφορετική από αυτή των ανθρωπιστών. Ξεκινά από την προϋπόθεση ότι όχι ο πόλεμος, αλλά η ειρήνη, είναι ο πατέρας όλων των πραγμάτων. Αυτό που επιτρέπει στην ανθρωπότητα να προοδεύσει και διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα είναι η κοινωνική συνεργασία. Μόνο η εργασία είναι παραγωγική: δημιουργεί πλούτο και θέτει τα εξωτερικά θεμέλια για την εσωτερική άνθηση του ανθρώπου. Ο πόλεμος μόνο καταστρέφει· δεν μπορεί να δημιουργήσει. Πόλεμο, σφαγή, καταστροφή και ερήμωση έχουμε κοινά με τα αρπακτικά θηρία της ζούγκλας· η εποικοδομητική εργασία είναι το χαρακτηριστικό μας ανθρώπινο γνώρισμα. Ο φιλελεύθερος αποστρέφεται τον πόλεμο, όχι, όπως ο ανθρωπιστής, παρά το γεγονός ότι έχει ευεργετικές συνέπειες, αλλά επειδή έχει μόνο επιβλαβείς».

Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να προωθήσουμε την κοινωνική συνεργασία και την ειρήνη μέσω της ελεύθερης αγοράς!