Μην κατηγορείτε τον Καπιταλισμό για τον Καταναλωτισμό. Κατηγορήστε την Κυβέρνηση.

Άρθρο της Arjun Khemani για το Foundation for Economic Education

 Σε μια ελεύθερη αγορά, η υψηλή τιμή ενός προϊόντος είναι γενικά συνάρτηση της δυναμικής της προσφοράς και της ζήτησης και όχι το αποτέλεσμα ενός "άπληστου καπιταλιστή" που καθορίζει αυθαίρετα την τιμή. Η τιμή αντανακλά τη σχετική σπανιότητα του προϊόντος και το τι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι καταναλωτές γι' αυτό. Οι καταναλωτές συμφωνούν να πληρώσουν αυτή την τιμή επειδή εκτιμούν το προϊόν περισσότερο από τα χρήματα που πρέπει να απαρνηθούν για να το αποκτήσουν. Εάν η προσφορά ενός προϊόντος αυξηθεί, η τιμή θα πέσει μέχρι να εξισωθεί με τη ζήτηση. Αντίστοιχα, αν το προϊόν γίνει πιο σπάνιο, η τιμή του θα αυξηθεί έως ότου η ζήτηση ισορροπήσει με την προσφορά.

Οι τιμές όχι μόνο ενημερώνουν τους καταναλωτές για τη σπανιότητα, αλλά επηρεάζουν και τις καταναλωτικές συνήθειες. Οι καταναλωτές αναβάλλουν την κατανάλωσή τους όταν θεωρούν ότι τα αγαθά είναι "πολύ ακριβά". Υποκειμενικά εκτιμούν τα χρήματα που θα έπρεπε να ξοδέψουν περισσότερο από τα ίδια τα αγαθά. Όλα αυτά φαίνονται προφανή, ωστόσο οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν τις συνέπειές τους.

Οι συμμετέχοντες στην αγορά μεταφέρουν τις εξελισσόμενες προτιμήσεις και συνθήκες τους ο ένας στον άλλο είτε πραγματοποιώντας αγορές είτε απέχοντας από αγορές σε συγκεκριμένα σημεία τιμών. Οι τιµές χρησιµεύουν έτσι ως µηχανισµός συντονισµού της κατανοµής και της χρήσης των πόρων σε µια αγορά. Αντικατοπτρίζοντας με ακρίβεια τη σχετική σπανιότητα των πόρων, δίνουν κίνητρα στους παραγωγούς και τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν τους πόρους πιο αποτελεσματικά.

Σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, οι τιμές είναι σήματα προς τους επιχειρηματίες και τους καταναλωτές, που καθορίζονται από την προσφορά και τη ζήτηση. Οι υψηλές τιμές λόγω έλλειψης πόρων περιορίζουν την κατανάλωση και ενθαρρύνουν την αποταμίευση και τις επενδύσεις.

Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, ο καπιταλισμός αφορά κυρίως τη συσσώρευση κεφαλαίου και την αύξηση του κεφαλαίου. Ειδικότερα, δεν μπορεί κανείς να το επιτύχει αυτό καταναλώνοντας πλούτο. Αντιθέτως, η παραίτηση από την κατανάλωση είναι αυτή που επιτρέπει σε κάποιον να αποταμιεύει και να επενδύει και έτσι να συσσωρεύει κεφάλαιο.

Αν λοιπόν ο καπιταλισμός αποθαρρύνει συστηματικά την κατανάλωση, τι προκαλεί τον καταναλωτισμό; Κατ' αρχάς, θα πρέπει να τονίσω ότι ο καταναλωτισμός είναι ένα πολιτισμικό χαρακτηριστικό, διαφορετικό από το ισχύον οικονομικό σύστημα. Μια καπιταλιστική κοινωνία είναι ελεύθερη να είναι όσο καταναλωτική ή μη καταναλωτική επιθυμούν τα άτομα που ζουν κάτω από αυτήν. Ομοίως, τίποτα δεν εμποδίζει απαραίτητα μια κομμουνιστική κοινωνία να είναι καταναλωτική. Οι άνθρωποι στον κομμουνισμό υπόκεινται στις ορέξεις των κεντρικών σχεδιαστών και δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτό δεν θα μπορούσε ποτέ να οδηγήσει σε μια καταναλωτική κοινωνία. Τουλάχιστον ο καπιταλισμός δεν στερεί την επιλογή των ανθρώπων!

Είναι ενδιαφέρον ότι οι άνθρωποι που επικρίνουν τον καπιταλισμό για την προώθηση του καταναλωτισμού τείνουν να είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση "κινεί την οικονομία". Έτσι, είναι κυριολεκτικά αυτοί που υποστηρίζουν περισσότερη κατανάλωση. Αναφέρομαι στο κεϋνσιανό, και δυστυχώς, πολύ δημοφιλές επιχείρημα ότι "η κατανάλωση είναι το κλειδί για μια υγιή οικονομία". Στην πραγματικότητα, η παραγωγή προηγείται της κατανάλωσης και συνεπώς είναι υπεύθυνη για την κίνηση της οικονομίας και τη δημιουργία πλούτου.

Το 2010, καθώς οι mainstream οικονομολόγοι επέπλητταν τους πλούσιους επειδή δεν ξόδευαν αρκετά, ο Lew Rockwell συνόψισε συνοπτικά αυτό το σημείο:

"Το πρόβλημα είναι ότι οι δαπάνες δεν είναι η αιτία της οικονομικής ανάπτυξης. Οι επενδύσεις, οι οποίες ξεκινούν από την αποταμίευση, είναι η ρίζα της οικονομικής ανάπτυξης. Δεν έχει σημασία ότι η κατανάλωση αποτελεί ένα ορισμένο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτή είναι μόνο η επιφάνεια που κοιτάτε. Οι δαπάνες και η κατανάλωση χωρίς αποταμίευση και επένδυση είναι μια συνταγή που καταβροχθίζει τις προοπτικές ευημερίας στη συνέχεια. Σε αυτή την περίπτωση, το καλύτερο πράγμα που μπορούν να κάνουν οι πλούσιοι για ένα μέλλον οικονομικής ανάπτυξης είναι να μην ξοδεύουν αλλά να αποταμιεύουν προς την κατεύθυνση των επενδύσεων".

Ένας λόγος για την ύπαρξη μιας καταναλωτικής κοινωνίας θα μπορούσε να είναι απλά ότι οι άνθρωποι της αρέσκονται να αγοράζουν υλικά πράγματα, καθώς τους δίνει μια αίσθηση άνεσης ή υπερηφάνειας. Η έλλειψη οικονομικού αλφαβητισμού πιθανότατα συμβάλλει στις υλιστικές τους τάσεις. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις μπορούν να συμβάλουν σε αυτή την τάση αποδυναμώνοντας τα αξιόπιστα σήματα που βασίζονται στην αγορά και αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Για να "τονώσει" την οικονομική δραστηριότητα, για παράδειγμα, η κυβέρνηση μειώνει τεχνητά τα επιτόκια που καθοδηγούν τους καταναλωτές στο αν θα αποταμιεύσουν ή θα ξοδέψουν. Τα υψηλά επιτόκια οδηγούν σε λιγότερη προεξόφληση του μέλλοντος και σε περισσότερες αποταμιεύσεις, ενώ τα χαμηλά επιτόκια προωθούν την άμεση κατανάλωση αγαθών. Για να προκαλέσει τις καταναλωτικές δαπάνες βραχυπρόθεσμα, η κυβέρνηση διαταράσσει αυτή την ισορροπία πιέζοντας προς τα κάτω τα επιτόκια. Αυτό οδηγεί σε μη βιώσιμες καταναλωτικές δαπάνες λόγω της στρέβλωσης αυτών των ζωτικών σημάτων τιμών.

Κατά ειρωνικό τρόπο, η συμπεριφορά που προκαλείται από την κυβερνητική παρέμβαση χαρακτηρίζεται ως "καταναλωτισμός", αλλά η ευθύνη πέφτει συχνά λανθασμένα στον καπιταλισμό και τις ελεύθερες αγορές.

Περαιτέρω ανάγνωση

Does Capitalism Really Promote Consumerism? απο τον  Patrick Carroll 

Capitalism Doesn't Cause Consumerism — Governments Do απο τον  Ryan McMaken