Κατανόηση της διαφοράς μεταξύ Πραξεολογίας και Ψυχολογίας

 Έχει προταθεί ότι η πραξεολογία μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο όχι μόνο για την ανάπτυξη της Αυστριακής οικονομικής σχολής, αλλά και άλλων επιστημών. Η χρησιμότητα των Αυστριακών οικονομικών είναι τεράστια και παρόμοια επιτεύγματα σε άλλους τομείς θα ήταν ευπρόσδεκτα.

Ωστόσο, φαίνεται ότι πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα, όπως αποδεικνύεται από μια πρόσφατη προσπάθεια επέκτασης της πραξεολογίας στην ψυχολογία. Το παρόν άρθρο συζητά το πεδίο εφαρμογής και τη δύναμη της πραξεολογίας και τις προϋποθέσεις της ψυχολογικής επιστήμης.

Στο βιβλίο του Human Action, ο Ludwig von Mises περιγράφει την πραξεολογία ως τη γενική θεωρία της ανθρώπινης δράσης. Στο πιο θεμελιώδες επίπεδο, διακρίνει τη θεωρία της πραξεολογίας από την ιστορία. Η ιστορία, κατά την άποψή του, είναι μάλλον η συλλογή και η ερμηνεία δεδομένων. Ένας άλλος τρόπος για να γίνει η διάκριση είναι να διαχωριστούν οι ισχυρισμοί είτε ως έγκυροι a priori (θεωρία) είτε ως εξαρτώμενοι από τα γεγονότα (ιστορία). Το επίκεντρο στην περίπτωσή μας είναι η χρήση της θεωρίας -η χρήση της πραξεολογίας- για τη μελέτη της ανθρώπινης δράσης.

Ποιο είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα που κάνει την πραξεολογία τόσο χρήσιμη; Είναι η αναγνώριση του αξιώματος της δράσης ως το κατάλληλο σημείο εκκίνησης της οικονομικής συλλογιστικής. Το αξίωμα της δράσης δηλώνει ότι οι άνθρωποι ενεργούν σκόπιμα. Αυτό, πιστεύω, είναι ο πυρήνας της πραξεολογίας του Mises.

Υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά της πραξεολογίας, όπως ο μεθοδολογικός ατομικισμός και η λογική συναγωγή. Αλλά χωρίς το αξίωμα της δράσης, ο ατομικισμός και η λογική είναι απλώς αυτό. Δεν είναι πραξεολογία, η ισχύς της οποίας είναι ενδεχομενική και περιορίζεται από το αξίωμα δράσης. Η Αυστριακή οικονομική επιστήμη έχει διευρύνει ευρέως τις γνώσεις μας για τα οικονομικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και προσωπικά θεωρώ το έργο του Hans-Hermann Hoppe για την επιστημολογία που βασίζεται στην πραξεολογία ως απροσμέτρητα διαφωτιστικό.

Μια ψυχολογία της ανθρώπινης δράσης που θα εφαρμόζει τη Misesian πραξεολογία θα πρέπει να δείξει, πρώτον, ότι παραμένει εντός των ορίων της λογικής συλλογιστικής από το αξίωμα της δράσης και, δεύτερον, ότι διευρύνει τις γνώσεις μας για την ανθρώπινη ψυχολογία. Ένας ισχυρισμός όπως "Η ανθρώπινη δράση υποκινείται από μια πάλη στην ιεραρχία της κοινωνικής θέσης" δεν είναι λογικώς συναγώγιμος από το αξίωμα της δράσης και συνεπώς δεν αποτελεί πραξεολογικό ισχυρισμό. Ούτε επεκτείνει τις γνώσεις μας για την ανθρώπινη ψυχολογία.

Τώρα, φαίνεται προφανές ότι αυτός ο ισχυρισμός είναι αληθινός σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ακριβώς πώς αυτός ο αγώνας για κοινωνική ιεραρχία επηρεάζει τη συμπεριφορά μας. Οποιεσδήποτε τέτοιες συγκεκριμένες θεωρίες ή συμπεράσματα εξαρτώνται από γεγονότα που προκύπτουν από εμπειρική παρατήρηση, πέρα και πάνω από τις θεωρητικές βάσεις.

Στο Human Action, ο Mises γράφει:

Το πεδίο της επιστήμης μας είναι η ανθρώπινη δράση, όχι τα ψυχολογικά γεγονότα που οδηγούν σε μια δράση. Αυτό ακριβώς είναι που διακρίνει τη γενική θεωρία της ανθρώπινης δράσης, την πραξεολογία, από την ψυχολογία. Το θέμα της ψυχολογίας είναι τα εσωτερικά γεγονότα που οδηγούν ή μπορούν να οδηγήσουν σε μια συγκεκριμένη πράξη. Το θέμα της πραξεολογίας είναι η δράση ως τέτοια.

Ο Mises διέκρινε την πραξεολογία από την ψυχολογία, και πιστεύω ότι αυτό ήταν συνετό. Περαιτέρω, η ψυχολογία μπορεί να είναι ένας μοναδικά ακατάλληλος τομέας για το είδος της συλλογιστικής της πολυθρόνας που λειτουργεί τόσο καλά σε άλλες κατευθύνσεις έρευνας. Οι συμπεριφοριστές έχουν συστήσει στους γονείς να μην καταπραΰνουν τα μωρά που κλαίνε επειδή αυτό θα ενισχύσει το κλάμα για προσοχή. Από τη θεωρία της συμπεριφοράς και μόνο, αυτό μπορεί να φαίνεται λογικό. Αλλά η ψυχολογία αφορά τα πάντα, συμπεριλαμβανομένων των εξελιγμένων αναπτυξιακών δυναμικών που δεν είναι προφανείς εκ των προτέρων. Τώρα, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι σε αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι προφανές ότι δεν μπορείτε να αφήσετε το παιδί σας να κλαίει όπως συνιστούν οι συμπεριφοριστές. Συμφωνώ, και νομίζω επίσης ότι επισημαίνει τον κίνδυνο να αποδεικνύουμε πάρα πολλά με τη θεωρία, και ότι η θεωρία είναι στα καλύτερά της όταν περιορίζεται στην κύρια ικανότητα και λειτουργία της.

Πολύ λίγα πράγματα είναι προφανή εκ των προτέρων στην ψυχολογία, και είναι ένας τομέας κατάλληλος για σκεπτικισμό και επιστημονική αυστηρότητα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν εμπλέκουμε φυσιολογικά γεγονότα ή την εξελικτική ιστορία. Θα πρέπει να εμπλέκουμε τέτοιες πτυχές, αλλά ως ελέγξιμες υποθέσεις. Παρόλο που μπορεί να φαίνεται αυτονόητο ότι ορισμένες πτυχές της φύσης μας επηρεάζουν τον νου και τη συμπεριφορά, οι ιδιαιτερότητες αυτής της επιρροής δεν μπορούν να συναχθούν λογικά όπως οι ατομικές προτιμήσεις από το αξίωμα της δράσης. Η ψυχολογική επιστήμη είναι ευρεία και εκτείνεται από τις ανθρωπιστικές επιστήμες έως τις φυσικές επιστήμες. Αν και η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από το εκάστοτε ερευνητικό ερώτημα, η αναγκαιότητα των εμπειρικών μεθόδων σπάνια αποφεύγεται. Όπως ακριβώς η θεμελιώδης επιστημολογία καθιστά αναγκαία την ορθή εκ των προτέρων θεωρία, έτσι και η πρόοδος των εφαρμοσμένων μοντέλων καθιστά αναγκαία τη διαψευσιμότητα των υποθέσεων και τις κατάλληλες δοκιμές για την εκ των υστέρων απόδειξη της εγκυρότητας. Και μόνο η συνειδητοποίηση ότι η επιστημονική ψυχολογία προσπαθεί να αποκαλύψει τις αναπτυξιακές διαδικασίες τέτοιων φαινομένων όπως η αυτοεξαπάτηση και η σηματοδότηση αρετών θα πρέπει να προκαλέσει σκεπτικισμό απέναντι στην αστοχία των προκαταλήψεων του καθενός. Αν κάτι περνάει ως θεμελιώδες αξίωμα στην ψυχολογία, αυτό είναι ότι η αντίληψη δεν ισοδυναμεί με σωστή ερμηνεία των πραγματικών γεγονότων.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ευρωστία της πραξεολογίας γεννάει την προθυμία να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος για την αντιμετώπιση σημαντικών πνευματικών προβλημάτων. Γίνεται ακόμη λιγότερο εκπληκτικό αν αναλογιστεί κανείς τις συγκεχυμένες ψευδο-οριστικοποιήσεις στις κοινωνικές επιστήμες, καθώς και την πολιτικοποίηση και τη γενική παρακμή των ακαδημαϊκών κοινωνικών επιστημών. Παρόλα αυτά, η καλή θεωρία θα πρέπει να αποτελεί το κατάλληλο θεμέλιο των καλών εμπειρικών μεθόδων και όχι υποκατάστατο.