Η θέση του Ισαάκ Νεύτωνα στην Ιστορία της Οικονομικής Σκέψης

 Ο Ισαάκ Νεύτων είναι σίγουρα ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες στην ιστορία της ανθρωπότητας - μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, φιλόσοφος και θεολόγος. Στο δεύτερο μισό της ζωής του, ανακάλυψε τον κόσμο των οικονομικών επιστημών, εστιάζοντας στα νομισματικά οικονομικά. Η ιστορία του δεν διαφέρει πολύ από εκείνη του Κοπέρνικου. Ο Νεύτων έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία της χώρας του, μελετώντας τη νομισματοκοπία, για να επιλύσει με επιτυχία την οικονομική κρίση που την ταλαιπωρούσε. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο η επιστημονική του έρευνα επηρέασε τη μετέπειτα φιλοσοφία είναι επίσης ανιχνεύσιμη πτυχή πολλών οικονομολόγων της κλασικής παράδοσης.

Master's Degree του Βασιλικού Νομισματοκοπείου

Το 1699, ο Ισαάκ Νεύτων, ο οποίος είχε γίνει διάσημος σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία για τις επιστημονικές του μελέτες, διορίστηκε Διευθυντής του Βασιλικού Νομισματοκοπείου. Αυτός ο ρόλος ήταν πάντα καθαρά συμβολικός, αλλά δεν ήταν έτσι για τον Νεύτωνα, ο οποίος τον έπαιρνε πολύ σοβαρά (σε αντίθεση με τους γραφειοκράτες που είχαν προηγηθεί). Το Ηνωμένο Βασίλειο βρισκόταν, στην πραγματικότητα, σε σοβαρή νομισματική κρίση λόγω της πολύ συχνής παραχάραξης που υπέστη το νόμισμα: απατεώνες λιμάριζαν τις άκρες των νομισμάτων και έθεταν σε κυκλοφορία νομίσματα χαμηλότερης εσωτερικής αξίας, προκαλώντας καταστροφικό πληθωρισμό σε ολόκληρη την Αγγλία.

Ο ίδιος ο Νεύτωνας ήταν υπεύθυνος για την ανεύρεση και την τιμωρία των απατεώνων και ανέπτυξε νέες τεχνικές για τον περιορισμό της πιθανότητας παραχάραξης, όπως η αυλάκωση στην άκρη των νομισμάτων που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Αλλά το σημαντικότερο όλων ήταν η μαθηματική ακρίβεια με την οποία έπρεπε να κόβονται τα νομίσματα: η κοπή με σφυρί καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από την κοπή με μηχανές. Η ποσότητα του μετάλλου που περιείχαν τα κέρματα έπρεπε να είναι σχολαστική και τυποποιημένη.

Σε αυτό το τελευταίο σημείο, ο Νεύτωνας είχε έναν μεγάλο σύμμαχο και φίλο: John Locke. Ακόμα και ο διάσημος Βρετανός φιλελεύθερος φιλόσοφος υποστήριξε ότι η αξία του νομίσματος θα έπρεπε να αντιστοιχεί στο μέταλλο που περιείχε, λέγοντας με ειρωνεία: «Μπορεί κανείς να ελπίζει λογικά να μακρύνει ένα πόδι διαιρώντας το σε δεκαπέντε μέρη αντί για δώδεκα και ονομάζοντάς τα ίντσες». Αυτός ο άξονας μεταξύ Locke και Νεύτωνα δεν πέρασε απαρατήρητος από τον Rothbard, ο οποίος στο έργο του An Austrian Perspective on the History of Economic Thought, έγραψε:

Ευτυχώς, η άποψη του Locke θριάμβευσε, και η ανακοστολόγηση αποφασίστηκε και πραγματοποιήθηκε το 1696 με βάση τις γραμμές του Locke: η ακεραιότητα του βάρους της ασημένιας ονομαστικής αξίας του νομίσματος διατηρήθηκε..... Στην ανακοστολόγηση κατά τον Locke βοήθησε ο παλιός φίλος του Locke, ο σπουδαίος φυσικός Sir Isaac Newton (1642-1727), ο οποίος, ενώ ήταν ακόμη καθηγητής μαθηματικών στο Cambridge από το 1669 και μετά, έγινε επίσης διευθυντής του Νομισματοκοπείου το 1696 και ανέβηκε σε διευθυντή του Νομισματοκοπείου τρία χρόνια αργότερα, συνεχίζοντας σε αυτό το πόστο μέχρι το θάνατό του το 1727. Ο Νεύτων συμφωνούσε με τις απόψεις του Locke για το σκληρό χρήμα όσον αφορά την ανακοστολόγηση.

Η εφεύρεση του Χρυσού Προτύπου

Την εποχή του Νεύτωνα, η Βρετανία βρισκόταν υπό διμεταλλικό καθεστώς, όπου υπήρχαν δύο τύποι νομισμάτων: χρυσά νομίσματα υψηλής αξίας και αργυρά νομίσματα χαμηλής αξίας. Ένα χρυσό νόμισμα άξιζε 20 αργυρά σελίνια, αλλά το 1717 ο Νεύτων επέβαλε την εξίσωση όπου ένα χρυσό νόμισμα ήταν ίσο με 21 αργυρά νομίσματα. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για λάθος υπολογισμό εκ μέρους του επιστήμονα, ο οποίος άθελά του πυροδότησε μια ενδιαφέρουσα οικονομική επανάσταση για την Αγγλία και ολόκληρο τον κόσμο: οι άνθρωποι άρχισαν να ανταλλάσσουν χρυσά νομίσματα με ασημένια νομίσματα, θέτοντας περισσότερο χρυσό σε κυκλοφορία, ενώ το ασήμι εξήχθη. Η τιμή του χρυσού παρέμεινε σταθερή, ενώ η τιμή του αργύρου συνέχισε να αυξομειώνεται. Αυτός ο λανθασμένος υπολογισμός ευνόησε τον χρυσό και μετατόπισε το βρετανικό νόμισμα σε ένα πρότυπο που βασιζόταν αποκλειστικά στον χρυσό, αντί για τα δύο μέταλλα, δημιουργώντας έτσι τον κανόνα χρυσού.

Οι Βρετανοί συνειδητοποίησαν τα οφέλη που απέφερε αυτό το νέο πρότυπο και διατηρήθηκε στο βασίλειο για αρκετούς ακόμη αιώνες. Ήταν επιτυχημένο επειδή -βασισμένο σε μια σαφή σχέση μεταξύ της αξίας και της ποσότητας του μετάλλου (είναι σαν να είχε εφαρμόσει ο Νεύτωνας τον νόμο της βαρύτητας στην οικονομία, με συλλογισμό όπως η περίφημη σταθερά του 9,81N/kg, όπου μια ορισμένη ποσότητα μάζας αντιστοιχεί σε μια ποσότητα δύναμης)- ήταν ένα σύστημα που ήταν κατανοητό και εφαρμόσιμο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η επιρροή του Νεύτωνα στην Κλασική Οικονομική Φιλοσοφία

Η καμπή που έφερε ο Ισαάκ Νεύτωνας στις φυσικές επιστήμες έχει αναγκαστικά μολύνει και τη φιλοσοφία, η οποία -ως «μητέρα» κάθε παιδείας- δεν άφησε αλώβητους ούτε τους μεταγενέστερους οικονομολόγους-φιλοσόφους. Στον Frédéric Bastiat, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές αναφορές στις Νευτώνειες επιστήμες και στη βαρύτητα. Το επίκεντρο της σκέψης του Bastiat ήταν ακριβώς να καταδείξει την κοινωνική αρμονία της οικονομίας της αγοράς ως συγκρίσιμη με την αρμονία των ουράνιων σωμάτων, εξ ου και ο τίτλος του έργου του Economic Harmonies, στο οποίο γράφει: «Αλλά η νοημοσύνη που εισήγαγε την αρμονία στις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, την έχει εμφυτεύσει και στον εσωτερικό μηχανισμό της κοινωνίας».

Μια ενδιαφέρουσα αναφορά στα ουράνια σώματα και την αστρονομία γίνεται αμέσως αντιληπτή, αλλά ακόμη πιο σημαντική είναι αυτή η «σκέψη» ή «νοημοσύνη»: Ο Bastiat ήταν βαθιά καθολικός και η «σκέψη» είναι μια αναφορά στον Λόγο του Θεού, την υπέρτατη θεία Νοημοσύνη. Ο Νεύτωνας στα Principia έγραψε: «Αυτό το πιο όμορφο σύστημα του ήλιου, των πλανητών και των κομητών, θα μπορούσε να προέλθει μόνο από τη συμβουλή και την κυριαρχία ενός ευφυούς και ισχυρού όντος». Υπάρχει ένας εντυπωσιακός παραλληλισμός μεταξύ αυτών των δύο αποσπασμάτων από τον Bastiat και τον Νεύτωνα που υποδηλώνει ότι ο Γάλλος οικονομολόγος άντλησε από το πολιτισμικό υπόβαθρο του Βρετανού φυσικού.

Ακόμα και ο πιο διάσημος από τους κλασικούς οικονομολόγους-φιλόσοφους, ο Adam Smith, δεν εξαιρέθηκε από τη Νευτώνεια επανάσταση. Ο Πλούτος των Εθνών του περιέχει αρκετές αναφορές στο προαναφερθέν έργο του Νεύτωνα. Η σύνδεση αναδύεται στα κεφάλαια V, VI και VII των Αρχών του. Στο κεφάλαιο V, με τίτλο «Περί της πραγματικής και ονομαστικής τιμής των εμπορευμάτων ή της τιμής τους σε εργασία και χρήμα», γίνεται αναφορά, αν και όχι ρητή, στο νόμο της αδράνειας. Το Κεφάλαιο VI, «Περί των συνιστωσών της τιμής των εμπορευμάτων», μπορεί να συσχετιστεί με το νόμο της δύναμης. Τέλος, στο Κεφάλαιο VII, «Περί της φυσικής και της αγοραίας τιμής των εμπορευμάτων», διαπιστώνεται σύνδεση με το νόμο της δράσης και της αντίδρασης, καθώς και με την έννοια της βαρύτητας.

Ο Ισαάκ Νεύτων -όπως και άλλοι επιστήμονες και φιλόσοφοι- συμμετείχε επιτυχώς στη συγγραφή της ιστορίας της οικονομικής σκέψης, στην επίλυση προβλημάτων της εποχής του και στην επιρροή μεταγενέστερων θεωρητικών. Οι επιστημονικές του γνώσεις άφησαν επίσης το στίγμα τους σε αυτό το γνωστικό πεδίο και είναι καλό να του αποδίδουμε τα εύσημα γι' αυτό.

Ο Claudio Restani είναι Ιταλός φοιτητής με έδρα την Μπολόνια, που ενδιαφέρεται για την πολιτική και τα Αυστριακά Οικονομικά.