Η ψυχροπολεμική σκέψη δεν λειτουργεί

 Με τη Ρωσία να εξαπολύει στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο εταιρικός Τύπος έχει γίνει πιο έντονος στις εκκλήσεις του για την τιμωρία της Ρωσίας με δρακόντειες κυρώσεις, την παροχή αυξημένης στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία και τη διπλωματική απομόνωση της ευρασιατικής δύναμης όσο το δυνατόν περισσότερο. Το μίσος των Δύο Λεπτών κατά της Ρωσίας έχει ανέβει στα έντεκα, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη οποιαδήποτε διαφοροποιημένη ανάλυση των λόγων για τους οποίους η σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο.

Η αποτυχία των πολιτικών επιστημόνων να κατανοήσουν γιατί η Ρωσία ανέλαβε αποφασιστική δράση εναντίον της Ουκρανίας είναι εμβληματική μιας ελαττωματικής μεγάλης στρατηγικής που κυριαρχεί στους κύκλους της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Μόλις κατακάθισε η σκόνη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ειδικοί των διεθνών σχέσεων ήταν πεπεισμένοι ότι οι ΗΠΑ είχαν εισέλθει σε μια στιγμή "τέλους της ιστορίας", όπου η φιλελεύθερη δημοκρατία θα γινόταν το πρότυπο διακυβέρνησης παγκοσμίως. Τα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης θα αποτελούσαν το προκαταρκτικό πεδίο δοκιμών για αυτό το νέο φιλελεύθερο δημοκρατικό σχέδιο.

Μέσω της επέκτασης της εμβέλειας του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) στα πρώην σοβιετικά κράτη και της διεξαγωγής έγχρωμων επαναστάσεων στην περιοχή, η Ουάσινγκτον πίστευε ότι μπορούσε να αναδιαμορφώσει αυτό το τμήμα του κόσμου κατ' εικόνα της. Από την αντιμετώπιση βίαιων εξεγέρσεων στον Καύκασο μέχρι την αντιμετώπιση της κατακόρυφης μείωσης του προσδόκιμου ζωής και άλλων κοινωνικών δεινών, όπως η αύξηση της εγκληματικής δραστηριότητας, η διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσική Ομοσπονδία, δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στην αμερικανική επιρροή, πόσο μάλλον να προβάλει δύναμη στην ίδια της την αυλή κατά τη δεκαετία του 1990.

Δεν είναι να απορεί κανείς που το ΝΑΤΟ μπόρεσε εύκολα να επέμβει στα Βαλκάνια, μια περιοχή με εθνοτικές ομάδες όπως οι Σέρβοι, που παραδοσιακά ήταν σύμμαχοι της Ρωσίας, σε μια εποχή που η Ρωσία βρισκόταν σε ασταθή κατάσταση. Παρ' όλα αυτά, μανιώδεις μελετητές της ρωσικής ιστορίας, όπως ο Τζορτζ Κένναν, ο συγγραφέας της πολιτικής περιορισμού της Αμερικής έναντι της Σοβιετικής Ένωσης και του Μακρύ Τηλεγραφήματος, αναγνώριζαν ότι η ρωσική αρκούδα είχε πέσει αλλά δεν είχε βγει εκτός. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ο διάσημος διπλωμάτης προειδοποίησε για τους κινδύνους της επέκτασης του ΝΑΤΟ μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Παρά τις παραινέσεις του Κένναν, η πολιτική τάξη της Ουάσινγκτον ήταν μεθυσμένη από την ιδέα ότι οι ΗΠΑ θα παρέμεναν μονοπολικές και θα μπορούσαν να επιβάλλουν το οικουμενικό τους όραμα σε ολόκληρο τον πλανήτη κατά βούληση.

Ενώ οι ΗΠΑ άρχισαν να ρίχνουν το βάρος τους φανερά και κρυφά στα Βαλκάνια, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη και τη Συρία, η Ρωσία ανασυγκροτήθηκε σταδιακά, προς μεγάλη έκπληξη των Αμερικανών ειδικών της εξωτερικής πολιτικής. Η Επανάσταση των Ρόδων και η Πορτοκαλί Επανάσταση στη Γεωργία και την Ουκρανία, αντίστοιχα, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες να τεθούν οι χώρες αυτές υπό την ομπρέλα ασφαλείας του ΝΑΤΟ, λειτούργησαν ως κάλεσμα αφύπνισης για το ρωσικό κατεστημένο εθνικής ασφάλειας. Η εξωτερικά καλοήθης εικόνα των ΗΠΑ έμοιαζε τότε όλο και περισσότερο με εκείνη ενός εχθρικού εξωτερικού παράγοντα που προσπαθεί να εισχωρήσει κρυφά στην ιστορική σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο δυνάμεων θα γινόταν σύντομα αναπόφευκτη.

Οι ανησυχίες της Ρωσίας είναι κατανοητές αν τις δει κανείς από γεωπολιτική σκοπιά. Οι ΗΠΑ έχουν το Δόγμα Μονρόε για να κρατήσουν τους εξωτερικούς παράγοντες μακριά από το δυτικό ημισφαίριο. Ωστόσο, τέτοιες πολιτικές δεν αποτελούν αποκλειστικό πεδίο των ΗΠΑ. Καθώς άλλα πολιτισμένα κράτη  ισχυροποιούνται και επανέρχονται στα ιστορικά επίπεδα της εξέχουσας θέσης τους, προχωρούν στην επαναφορά τους στους αντίστοιχους τομείς τους. Ο κύριος στόχος αυτών των δυνάμεων είναι να αποβάλουν κάθε αδικαιολόγητη επιρροή από ξένες δυνάμεις που μπορεί να προσπαθήσουν να εισβάλουν στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής τους.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ εφάρμοσαν το Δόγμα Μονρόε σε παγκόσμια κλίμακα, αντιμετωπίζοντας ολόκληρο τον κόσμο ως σφαίρα επιρροής τους. Οι Αμερικανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής το έκαναν αυτό αδιαφορώντας πλήρως για το πιθανό κόστος και τα αντίποινα που θα μπορούσαν να προκύψουν από τις υπερβολικά φιλότιμες επεμβάσεις στις αυλές των μεγάλων δυνάμεων.

Κανείς εδώ δεν λέει ότι η Ρωσία είναι άγγελος. Για να είμαστε δίκαιοι, τα κράτη της Πολωνίας και της Βαλτικής έχουν εύλογα ιστορικά παράπονα από τη Ρωσία λόγω της προηγούμενης αυτοκρατορικής κυριαρχίας της τελευταίας επί των πρώτων. Ωστόσο, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι η Ρωσία απέχει δευτερόλεπτα από το να εξαπολύσει έναν αιφνιδιαστικό πόλεμο εναντίον της Ανατολικής Ευρώπης. Αν οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία ανησυχούσαν τόσο πολύ για τη ρωσική επιθετικότητα, θα εξέταζαν το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν τη δική τους αρχιτεκτονική ασφαλείας, ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ, και θα εξέταζαν ακόμη και το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν ένα ελάχιστο βιώσιμο πυρηνικό αποτρεπτικό μέσο.

Αλλά οι αναφορές ότι η Ρωσία είναι μια δεύτερη ναζιστική Γερμανία, με όλες τις συνακόλουθες αναλογίες του κατευνασμού, είναι απλώς τεμπέλικες αναλογίες με ελάχιστες ιστορικές αποχρώσεις. Υπάρχουν ποιοτικές διαφορές μεταξύ αυτών των καθεστώτων. Επιπλέον, για ορισμένους στην Ουάσιγκτον, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Για παράδειγμα, ο γερουσιαστής του Τέξας Τεντ Κρουζ αποκάλεσε τον Βλαντιμίρ Πούτιν "κομμουνιστή" τον περασμένο Μάιο.

Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός της Ρωσίας ως η πατρίδα του σοβιετικού σοσιαλισμού είναι μια ξεπερασμένη και ανακριβής περιγραφή της σύγχρονης Ρωσίας. Ο Bryan MacDonald, ένας δημοσιογράφος του οποίου η κύρια εστίαση είναι οι ρωσικές υποθέσεις, επεσήμανε ότι "η Ρωσία έχει έναν ενιαίο φορολογικό συντελεστή εισοδήματος 13%" και "μικροσκοπικές πληρωμές κοινωνικής πρόνοιας" για να καταδείξει ότι η ρωσική οικονομία δεν είναι απαραίτητα μια πλήρως ανεπτυγμένη οικονομία εντολών όπως η σοβιετική προκάτοχός της.

Επιπλέον, ο μελετητής διεθνών σχέσεων Artyom Lukin παρατήρησε ότι η Ρωσία υπό την κηδεμονία του Πούτιν είναι "μια συντηρητική απολυταρχία που μοιάζει με την τσαρική Ρωσική Αυτοκρατορία" ως προς τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τις εσωτερικές της υποθέσεις. Ο Lukin ανέφερε μια περίπτωση ακτιβιστή του Κομμουνιστικού Κόμματος που σύρθηκε ενώπιον δικαστηρίου επειδή συμμετείχε στη λεγόμενη ρητορική μίσους για να καταδείξει το μοναδικό στέλεχος αυταρχισμού της ρωσικής κυβέρνησης, για το οποίο δεν είναι απαραίτητα φτυστή η Σοβιετική Ένωση. Σε ένα περιβάλλον πολιτικού λόγου γεμάτο υστερία, αυτού του είδους οι αποχρώσεις περνούν στο περιθώριο.

Δυστυχώς, αυτές τις μέρες δεν υπάρχουν πολλές στοχαστικές γεωπολιτικές αναλύσεις. Για να αλλάξει η πορεία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής θα χρειαστεί μια νέα γενιά ηγετών που δεν θα επιβαρύνονται από κουρασμένες πολιτικές παραδοχές.

Το πρώτο βήμα είναι να παραδεχτούν οι ηγέτες της εξωτερικής πολιτικής ότι το τοπίο των διεθνών σχέσεων του εικοστού αιώνα έχει καταρρεύσει και ότι οι πρωταρχικές απειλές για τις ΗΠΑ είναι περισσότερο εσωτερικής παρά εξωτερικής φύσης.

Η προσκόλληση στις παραδοχές της εποχής του Ψυχρού Πολέμου είναι μια συνταγή για μια μη βέλτιστη εξωτερική πολιτική που θα μπορούσε να αυξήσει την πιθανότητα να πέσουν οι ΗΠΑ σε έναν καταστροφικό πόλεμο επιλογής. Αν οι αρχικές αντιδράσεις στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μας είπαν κάτι, αυτό είναι ότι η Ουάσιγκτον δεν έχει μάθει ακόμα το λάθος της.