Η Πληθωριστική θεώρηση της Ιστορίας

 Όλοι γνωρίζουν ότι ο Λόρδος Keynes ευνοούσε μια πληθωριστική νομισματική πολιτική. Πίστευε ότι η επέκταση του χρήματος ήταν ένας τρόπος για να παρακαμφθεί ο επιχειρηματικός κύκλος, καθιστώντας τις ανόδους αέναες. Φυσικά, η Αυστριακή θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου μας διδάσκει ότι αυτή η πολιτική δεν θα λειτουργήσει και, αν συνεχιστεί, θα οδηγήσει σε υπερπληθωρισμό, καταστρέφοντας εντελώς τη χρήση του χρήματος. Ο Keynes είχε επίσης μια πληθωριστική άποψη της ιστορίας, σύμφωνα με την οποία η γενική τάση των τιμών τείνει να είναι ανοδική μακροπρόθεσμα. Πίστευε ότι αυτό θα οδηγούσε στην πρόοδο, για λόγους διαφορετικούς από τη θεωρία του για τον επιχειρηματικό κύκλο. Ο Ludwig von Mises επέκρινε τα επιχειρήματα του Keynes για την άποψη αυτή, και θα ήθελα να συζητήσω αυτά τα επιχειρήματα στη στήλη αυτής της εβδομάδας.

Ο Mises συνοψίζει την πληθωριστική ερμηνεία της ιστορίας ως εξής:

Ένα πολύ δημοφιλές δόγμα υποστηρίζει ότι η προοδευτική μείωση της αγοραστικής δύναμης της νομισματικής μονάδας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη. Υποστηρίζεται ότι η ανθρωπότητα δεν θα είχε φτάσει στη σημερινή κατάσταση ευημερίας της αν η προσφορά χρήματος δεν είχε αυξηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από τη ζήτηση χρήματος. Η επακόλουθη πτώση της αγοραστικής δύναμης, λέγεται, ήταν αναγκαία συνθήκη της οικονομικής προόδου. Η εντατικοποίηση του καταμερισμού της εργασίας και η συνεχής αύξηση της συσσώρευσης κεφαλαίου, που έχουν εκατονταπλασιάσει την παραγωγικότητα της εργασίας, θα μπορούσαν να προκύψουν μόνο σε έναν κόσμο προοδευτικής αύξησης των τιμών. Ο πληθωρισμός δημιουργεί ευημερία και πλούτο- ο αποπληθωρισμός δυστυχία και οικονομική παρακμή. Μια επισκόπηση της πολιτικής βιβλιογραφίας και των ιδεών που καθοδηγούσαν επί αιώνες τις νομισματικές και πιστωτικές πολιτικές των εθνών αποκαλύπτει ότι η άποψη αυτή είναι σχεδόν γενικά αποδεκτή. Παρ' όλες τις προειδοποιήσεις εκ μέρους των οικονομολόγων, εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη και σήμερα τον πυρήνα της οικονομικής φιλοσοφίας των απλών ανθρώπων. Δεν είναι άλλωστε λιγότερο η ουσία της διδασκαλίας του λόρδου Keynes και των μαθητών του και στα δύο ημισφαίρια.

Με άλλα λόγια, ο Mises λέει ότι, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η οικονομική πρόοδος εξαρτάται από την εντατικοποίηση του καταμερισμού της εργασίας, και αυτή η διαδικασία θα συνεχιστεί μόνο αν οι άνθρωποι αναμένουν ότι η αγοραστική δύναμη του χρήματος θα αυξηθεί (δηλαδή, ότι οι τιμές θα μειωθούν).

Ο Mises αναγνωρίζει ότι η τάση των τιμών ήταν ανοδική, αν και αυτό δεν μπορεί να διαπιστωθεί με «καταλλακτική ακρίβεια»:

Είναι προφανές ότι τα προβλήματα που εγείρει το πληθωριστικό δόγμα δεν μπορούν να επιλυθούν με την προσφυγή στις διδαχές της ιστορικής εμπειρίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ιστορία των τιμών δείχνει, σε γενικές γραμμές, μια συνεχή, αν και μερικές φορές για σύντομες περιόδους διακοπτόμενη, ανοδική τάση. Είναι βέβαια αδύνατο να τεκμηριωθεί αυτό το γεγονός διαφορετικά από την ιστορική κατανόηση. Η καταλλακτική ακρίβεια δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ιστορικά προβλήματα. Οι προσπάθειες ορισμένων ιστορικών και στατιστικολόγων να ανιχνεύσουν τις μεταβολές της αγοραστικής δύναμης των πολύτιμων μετάλλων επί αιώνες και να τις μετρήσουν, είναι μάταιες. Έχει ήδη αποδειχθεί ότι όλες οι προσπάθειες μέτρησης οικονομικών μεγεθών βασίζονται σε εντελώς εσφαλμένες υποθέσεις και επιδεικνύουν άγνοια των θεμελιωδών αρχών τόσο της οικονομίας όσο και της ιστορίας. Όσα όμως μπορεί να μας πει η ιστορία μέσω των συγκεκριμένων μεθόδων της σε αυτόν τον τομέα είναι αρκετά για να δικαιολογήσουν τον ισχυρισμό ότι η αγοραστική δύναμη του χρήματος παρουσιάζει εδώ και αιώνες μια τάση πτώσης. Ως προς αυτό το σημείο όλοι οι άνθρωποι συμφωνούν.

Ο Mises χρησιμοποιεί δύο επιχειρήματα ενάντια στον ισχυρισμό ότι οι επιχειρηματίες δεν θα επεκτείνουν την παραγωγή αν δεν προβλέπουν ότι οι τιμές δεν θα πέσουν. Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι αν η κυβέρνηση δεν συνέχιζε να επεκτείνει την προσφορά χρήματος, η αύξηση της παραγωγικότητας θα οδηγούσε σε αύξηση της αγοραστικής δύναμης του χρήματος (δηλαδή σε πτώση των τιμών). Οι επιχειρηματίες θα προσαρμόζονταν σε αυτό και θα ανέμεναν πτώση των τιμών. Αν το έκαναν αυτό, το γεγονός ότι οι τιμές δεν αυξάνονταν δεν θα τους οδηγούσε να σταματήσουν να επενδύουν. Όπως λέει ο Mises:

Ζώντας και δρώντας σε ένα περιβάλλον στο οποίο η αργή αλλά συνεχής πτώση της αγοραστικής δύναμης της νομισματικής μονάδας θεωρείται φυσιολογική, αναγκαία και ωφέλιμη, αυτός [ο μέσος επιχειρηματίας] απλά δεν μπορεί να κατανοήσει μια διαφορετική κατάσταση πραγμάτων. Συνδέει τις έννοιες της αύξησης των τιμών και των κερδών από τη μία πλευρά και της πτώσης των τιμών και των ζημιών από την άλλη. Το γεγονός ότι υπάρχουν και επιχειρήσεις αρκούδας και ότι μεγάλες περιουσίες έχουν γίνει από αρκούδες δεν κλονίζει τον δογματισμό του. Πρόκειται, λέει, απλώς για κερδοσκοπικές συναλλαγές ανθρώπων που επιθυμούν να επωφεληθούν από την πτώση των τιμών των αγαθών που έχουν ήδη παραχθεί και είναι διαθέσιμα. Οι δημιουργικές καινοτομίες, οι νέες επενδύσεις και η εφαρμογή βελτιωμένων τεχνολογικών μεθόδων απαιτούν την παρακίνηση που επιφέρει η προσδοκία αύξησης των τιμών. Η οικονοµική πρόοδος είναι δυνατή µόνο σε έναν κόσµο αυξανόµενων τιµών. Η άποψη αυτή είναι αβάσιμη. Σε έναν κόσμο με αυξανόμενη αγοραστική δύναμη της νομισματικής μονάδας ο τρόπος σκέψης όλων θα είχε προσαρμοστεί σε αυτή την κατάσταση πραγμάτων, όπως ακριβώς στον πραγματικό μας κόσμο έχει προσαρμοστεί σε μια μειούμενη αγοραστική δύναμη της νομισματικής μονάδας. Σήμερα όλοι είναι έτοιμοι να θεωρήσουν μια αύξηση του ονομαστικού ή νομισματικού εισοδήματός τους ως βελτίωση της υλικής τους ευημερίας. Η προσοχή των ανθρώπων στρέφεται περισσότερο στην αύξηση των ονομαστικών μισθών και του χρηματικού ισοδύναμου του πλούτου παρά στην αύξηση της προσφοράς εμπορευμάτων. Σε έναν κόσμο αυξανόμενης αγοραστικής δύναμης για τη νομισματική μονάδα θα ασχολούνταν περισσότερο με τη μείωση του κόστους διαβίωσης. Αυτό θα αναδείκνυε με μεγαλύτερη σαφήνεια το γεγονός ότι η οικονομική πρόοδος συνίσταται κυρίως στο να γίνονται πιο εύκολα προσβάσιμες οι ανέσεις της ζωής.

Αλλά, και αυτό είναι το δεύτερο επιχείρημα του Mises, οι επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονται για τη μακροπρόθεσμη τάση των τιμών, είτε είναι ανοδική είτε καθοδική. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι αν μπορούν να εντοπίσουν διαφορές στις διακυμάνσεις των τιμών σε συγκεκριμένες αγορές που θα τους επιτρέψουν να βγάλουν κέρδος. Όπως το θέτει ο Mises:

Στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων, οι προβληματισμοί σχετικά με την κοσμική τάση των τιμών δεν παίζουν κανένα ρόλο. Οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές δεν ασχολούνται με τις κοσμικές τάσεις. Αυτό που καθοδηγεί τις ενέργειές τους είναι η γνώμη τους για την κίνηση των τιμών τις επόμενες εβδομάδες, μήνες ή το πολύ χρόνια. Δεν προσέχουν τη γενική κίνηση όλων των τιμών. Αυτό που έχει σημασία γι' αυτούς είναι η ύπαρξη αποκλίσεων μεταξύ των τιμών των συμπληρωματικών συντελεστών παραγωγής και των αναμενόμενων τιμών των προϊόντων. Κανένας επιχειρηματίας δεν ξεκινάει ένα συγκεκριμένο σχέδιο παραγωγής επειδή πιστεύει ότι οι τιμές, δηλαδή οι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών, θα αυξηθούν. Επιδίδεται αν πιστεύει ότι μπορεί να επωφεληθεί από μια διαφορά μεταξύ των τιμών των αγαθών διαφόρων τάξεων. Σε έναν κόσμο με μια κοσμική τάση προς πτώση των τιμών, τέτοιες ευκαιρίες για την απόκτηση κέρδους θα εμφανιστούν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται σε έναν κόσμο με μια κοσμική τάση προς άνοδο των τιμών.

Ο Mises ξεκαθαρίζει ότι δεν υποστηρίζει μια πολιτική αποπληθωρισμού που προκαλείται από την κυβέρνηση. Όπως πάντα, είναι καλύτερο να αφήσουμε την ελεύθερη αγορά να λειτουργήσει ανεμπόδιστα. Laissez-faire!