Η φύση και η προέλευση του χρήματος

 Στα πρώιμα στάδια του εμπορίου, όταν τα οικονομούντα άτομα αφυπνίζονται μόνο αργά στη γνώση των οικονομικών κερδών που μπορούν να προκύψουν από την εκμετάλλευση των υφιστάμενων ευκαιριών ανταλλαγής, η προσοχή τους, σύμφωνα με την απλότητα όλων των πολιτιστικών απαρχών, στρέφεται μόνο στις πιο προφανείς από αυτές τις ευκαιρίες.

Κατά την εξέταση των αγαθών που θα αποκτήσει στο εμπόριο, κάθε άνθρωπος λαμβάνει υπόψη του μόνο την αξία χρήσης τους για τον εαυτό του. Ως εκ τούτου, οι συναλλαγές ανταλλαγής που πραγματοποιούνται στην πραγματικότητα περιορίζονται φυσικά σε καταστάσεις στις οποίες τα άτομα που κάνουν οικονομία έχουν στην κατοχή τους αγαθά που έχουν μικρότερη αξία χρήσης γι' αυτά από τα αγαθά που έχουν στην κατοχή τους άλλα άτομα που κάνουν οικονομία και τα οποία εκτιμούν τα ίδια αγαθά με αντίστροφο τρόπο. Ο Α έχει ένα σπαθί που έχει γι' αυτόν μικρότερη αξία χρήσης από το άροτρο του Β, ενώ για τον Β το ίδιο άροτρο έχει μικρότερη αξία χρήσης από το σπαθί του Α - στην αρχή του ανθρώπινου εμπορίου, όλες οι ανταλλακτικές συναλλαγές που πράγματι πραγματοποιούνται περιορίζονται σε περιπτώσεις αυτού του είδους.

Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς ότι ο αριθμός των ανταλλαγών που πράγματι πραγματοποιούνται πρέπει να είναι πολύ περιορισμένος υπό αυτές τις συνθήκες. Πόσο σπάνια συμβαίνει ένα αγαθό που βρίσκεται στην κατοχή ενός ατόμου να έχει μικρότερη αξία χρήσης γι' αυτό από ένα άλλο αγαθό που ανήκει σε ένα άλλο άτομο, το οποίο εκτιμά τα αγαθά αυτά με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο την ίδια στιγμή! Και ακόμη και όταν υπάρχει αυτή η σχέση, πόσο πιο σπάνιες πρέπει να είναι οι καταστάσεις στις οποίες τα δύο πρόσωπα συναντιούνται πραγματικά! Ο Α έχει ένα δίχτυ ψαρέματος το οποίο θα ήθελε να ανταλλάξει με μια ποσότητα κάνναβης. Για να είναι σε θέση να πραγματοποιήσει πραγματικά αυτή την ανταλλαγή, δεν είναι μόνο απαραίτητο να υπάρχει ένα άλλο οικονομούν άτομο, ο Β, που είναι πρόθυμος να δώσει μια ποσότητα κάνναβης που αντιστοιχεί στις επιθυμίες του Α για το δίχτυ ψαρέματος, αλλά και τα δύο οικονομούντα άτομα, με αυτές τις συγκεκριμένες επιθυμίες, να συναντηθούν μεταξύ τους. Ας υποθέσουμε ότι ο αγρότης Γ έχει ένα άλογο το οποίο θα ήθελε να ανταλλάξει με ορισμένα γεωργικά εργαλεία και ρούχα. Πόσο απίθανο είναι να βρει ένα άλλο άτομο που χρειάζεται το άλογό του και είναι, ταυτόχρονα, και πρόθυμος και σε θέση να του δώσει όλα τα εργαλεία και τα ρούχα που επιθυμεί να έχει σε αντάλλαγμα!

Αυτή η δυσκολία θα ήταν ανυπέρβλητη και θα εμπόδιζε σοβαρά την πρόοδο στον καταμερισμό της εργασίας και κυρίως στην παραγωγή αγαθών για μελλοντική πώληση, αν δεν υπήρχε, από τη φύση των πραγμάτων, μια διέξοδος. Υπήρχαν όμως στοιχεία στην κατάστασή τους που οδηγούσαν παντού τους ανθρώπους αναπόφευκτα, χωρίς την ανάγκη ειδικής συμφωνίας ή ακόμη και κυβερνητικού εξαναγκασμού, σε μια κατάσταση πραγμάτων στην οποία αυτή η δυσκολία ξεπερνιέται πλήρως.

Η άμεση κάλυψη των αναγκών τους είναι ο απώτερος σκοπός όλων των οικονομικών προσπαθειών των ανθρώπων. Συνεπώς, ο τελικός σκοπός των ανταλλακτικών τους πράξεων είναι να ανταλλάσσουν τα εμπορεύματά τους με αγαθά που έχουν αξία χρήσης γι' αυτούς. Η προσπάθεια επίτευξης αυτού του τελικού σκοπού ήταν εξίσου χαρακτηριστική σε όλα τα στάδια του πολιτισμού και είναι απολύτως ορθή οικονομικά. Αλλά τα άτομα που κάνουν οικονομία, θα συμπεριφέρονταν προφανώς αντιοικονομικά αν, σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες αυτός ο τελικός σκοπός δεν μπορεί να επιτευχθεί αμέσως και απευθείας, εγκατέλειπαν εντελώς την προσέγγισή του.

Ας υποθέσουμε ότι ένας σιδηρουργός της ομηρικής εποχής έχει κατασκευάσει δύο χάλκινες πανοπλίες και θέλει να τις ανταλλάξει με χαλκό, καύσιμα και τρόφιμα. Πηγαίνει στην αγορά και προσφέρει τα προϊόντα του για αυτά τα αγαθά. Θα ήταν αναμφίβολα πολύ ευχαριστημένος αν συναντούσε εκεί πρόσωπα που επιθυμούν να αγοράσουν την πανοπλία του και που, ταυτόχρονα, έχουν προς πώληση όλες τις πρώτες ύλες και τα τρόφιμα που χρειάζεται. Αλλά προφανώς θα πρέπει να θεωρηθεί ιδιαίτερα ευτυχές ατύχημα αν, ανάμεσα στον μικρό αριθμό προσώπων που επιθυμούν ανά πάσα στιγμή να αγοράσουν ένα τόσο δύσκολο στην πώληση αγαθό όπως η πανοπλία του, βρει κάποιους που προσφέρουν ακριβώς τα αγαθά που χρειάζεται. Θα καθιστούσε επομένως την εμπορία των εμπορευμάτων του είτε εντελώς αδύνατη είτε δυνατή μόνο με τη δαπάνη πολύ χρόνου, αν συμπεριφερόταν τόσο αντιοικονομικά ώστε να επιθυμεί να πάρει ως αντάλλαγμα για τα εμπορεύματά του μόνο εμπορεύματα που έχουν αξία χρήσης για τον ίδιο και όχι και άλλα εμπορεύματα που, αν και θα είχαν για τον ίδιο εμπορευματικό χαρακτήρα, έχουν ωστόσο μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα από το δικό του εμπόρευμα. η κατοχή αυτών των εμπορευμάτων θα διευκόλυνε σημαντικά την αναζήτησή του για άτομα που έχουν ακριβώς τα εμπορεύματα που χρειάζεται.

Στην εποχή για την οποία μιλάω, τα βοοειδή ήταν, όπως θα δούμε παρακάτω, το πιο εμπορεύσιμο από όλα τα εμπορεύματα. Ακόμη και αν ο οπλοποιός είναι ήδη επαρκώς εφοδιασμένος με βοοειδή για τις άμεσες ανάγκες του, θα ενεργούσε πολύ αντιοικονομικά αν δεν έδινε την πανοπλία του για έναν αριθμό επιπλέον βοοειδών. Με τον τρόπο αυτό, δεν ανταλλάσσει βέβαια τα εμπορεύματά του με καταναλωτικά αγαθά (με τη στενή έννοια με την οποία ο όρος αυτός αντιτίθεται στα "εμπορεύματα"), αλλά μόνο με αγαθά που έχουν επίσης εμπορευματικό χαρακτήρα γι' αυτόν. Αλλά για τα λιγότερο εμπορεύσιμα εμπορεύματά του αποκτά άλλα με μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα. Η κατοχή αυτών των πιο εμπορεύσιμων αγαθών πολλαπλασιάζει σαφώς τις πιθανότητές του να βρει στην αγορά πρόσωπα που θα προσφερθούν να του πουλήσουν τα αγαθά που χρειάζεται. Αν ο οπλοποιός μας αναγνωρίζει σωστά το ατομικό του συμφέρον, επομένως, θα οδηγηθεί φυσικά, χωρίς εξαναγκασμό ή κάποια ειδική συμφωνία, να δώσει την πανοπλία του για έναν αντίστοιχο αριθμό βοοειδών. Με τα πιο εμπορεύσιμα αγαθά που θα αποκτήσει με αυτόν τον τρόπο, θα πάει σε άτομα στην αγορά που προσφέρουν χαλκό, καύσιμα και τρόφιμα προς πώληση, προκειμένου να πετύχει τον τελικό του στόχο, την απόκτηση μέσω του εμπορίου των καταναλωτικών αγαθών που χρειάζεται. Τώρα όμως μπορεί να προχωρήσει προς αυτόν τον σκοπό πολύ πιο γρήγορα, πιο οικονομικά και με πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας.

Καθώς κάθε άτομο που κάνει οικονομία αποκτά όλο και μεγαλύτερη επίγνωση του οικονομικού του συμφέροντος, οδηγείται από αυτό το συμφέρον, χωρίς καμία συμφωνία, χωρίς νομοθετική επιβολή, ακόμη και χωρίς να λαμβάνει υπόψη του το δημόσιο συμφέρον, να δίνει τα εμπορεύματά του σε αντάλλαγμα με άλλα, πιο ευπώλητα εμπορεύματα, ακόμη και αν δεν τα χρειάζεται για άμεσο καταναλωτικό σκοπό. Με την οικονομική πρόοδο, λοιπόν, μπορούμε να παρατηρήσουμε παντού το φαινόμενο ένας ορισμένος αριθμός αγαθών, ιδίως εκείνων που είναι πιο εύκολα προς πώληση σε δεδομένο χρόνο και τόπο, να γίνονται, υπό την ισχυρή επιρροή του εθίμου, αποδεκτά από όλους στο εμπόριο και έτσι να μπορούν να δοθούν σε αντάλλαγμα με οποιοδήποτε άλλο εμπόρευμα. Αυτά τα αγαθά ονομάζονταν "Geld" από τους προγόνους μας, όρος που προέρχεται από το "gelten" που σημαίνει αποζημιώνομαι ή πληρώνω. Ως εκ τούτου, ο όρος "Geld" στη γλώσσα μας προσδιορίζει το μέσο πληρωμής ως τέτοιο.

Η μεγάλη σημασία των εθίμων στην προέλευση του χρήματος γίνεται αμέσως αντιληπτή αν αναλογιστεί κανείς τη διαδικασία, που περιγράφηκε παραπάνω, με την οποία ορισμένα αγαθά έγιναν χρήμα. Η ανταλλαγή λιγότερο εύκολα προς πώληση εμπορευμάτων με εμπορεύματα μεγαλύτερης εμπορευσιμότητας είναι προς το οικονομικό συμφέρον κάθε οικονομικού ατόμου. Όμως η πραγματική εκτέλεση ανταλλακτικών πράξεων αυτού του είδους προϋποθέτει τη γνώση του συμφέροντός τους εκ μέρους των οικονομούντων ατόμων. Διότι πρέπει να είναι πρόθυμοι να δεχτούν ως αντάλλαγμα για τα εμπορεύματά τους, λόγω της μεγαλύτερης εμπορευσιμότητάς τους, ένα αγαθό που ίσως είναι το ίδιο αρκετά άχρηστο γι' αυτούς.

Αυτή η γνώση δεν θα επιτευχθεί ποτέ από όλα τα μέλη ενός λαού ταυτόχρονα. Αντίθετα, μόνο ένας μικρός αριθμός ατόμων που κάνουν οικονομία θα αναγνωρίσει αρχικά το πλεονέκτημα που τους αποφέρει η αποδοχή άλλων, πιο εμπορεύσιμων εμπορευμάτων σε αντάλλαγμα με τα δικά τους, όταν η άμεση ανταλλαγή των εμπορευμάτων τους με τα αγαθά που επιθυμούν να καταναλώσουν είναι αδύνατη ή εξαιρετικά αβέβαιη. Αυτό το πλεονέκτημα είναι ανεξάρτητο από τη γενική αναγνώριση οποιουδήποτε εμπορεύματος ως χρήματος. διότι μια ανταλλαγή αυτού του είδους θα φέρει πάντα, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, ένα άτομο που κάνει οικονομία σημαντικά πιο κοντά στον τελικό του σκοπό, την απόκτηση των αγαθών που επιθυμεί να καταναλώσει.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να διαφωτιστούν σχετικά με τα οικονομικά τους συμφέροντα από την παρατήρηση της οικονομικής επιτυχίας εκείνων που χρησιμοποιούν τα σωστά μέσα για την επίτευξη των σκοπών τους, είναι προφανές ότι τίποτα δεν ευνόησε τόσο πολύ την άνοδο του χρήματος όσο η μακροχρόνια πρακτική και οικονομικά επικερδής αποδοχή εξαιρετικά εμπορεύσιμων αγαθών σε αντάλλαγμα για όλα τα άλλα από τα πιο διορατικά και ικανά άτομα που κάνουν οικονομία. Με αυτόν τον τρόπο, το έθιμο και η πρακτική συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη μετατροπή των εμπορευμάτων που ήταν πιο εμπορεύσιμα σε μια δεδομένη στιγμή σε εμπορεύματα που έγιναν αποδεκτά, όχι απλώς από πολλούς, αλλά από όλα τα άτομα που κάνουν οικονομία σε αντάλλαγμα με τα δικά τους εμπορεύματα.

Εντός των ορίων ενός κράτους, η έννομη τάξη έχει συνήθως μια επιρροή στον χρηματικό χαρακτήρα των εμπορευμάτων, η οποία, αν και μικρή, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Η προέλευση του χρήματος (σε διάκριση από το νόμισμα, το οποίο είναι μόνο μια ποικιλία χρήματος) είναι, όπως είδαμε, εντελώς φυσική και συνεπώς εμφανίζει νομοθετική επιρροή μόνο στις σπανιότερες περιπτώσεις. Το χρήμα δεν είναι εφεύρεση του κράτους. Δεν είναι προϊόν νομοθετικής πράξης. Ακόμη και η έγκριση της πολιτικής εξουσίας δεν είναι απαραίτητη για την ύπαρξή του. Ορισμένα εμπορεύματα κατέληξαν να είναι χρήμα εντελώς φυσικά, ως αποτέλεσμα οικονομικών σχέσεων που ήταν ανεξάρτητες από την εξουσία του κράτους.