Η επαγωγική προσέγγιση της Αυστριακής Σχολής: Φάρος για την οικονομική κατανόηση

Δεν είναι έγκλημα να αγνοεί κανείς τα οικονομικά, τα οποία είναι, άλλωστε, ένας εξειδικευμένος κλάδος, τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν "θλιβερή επιστήμη". Αλλά είναι εντελώς ανεύθυνο να έχει κανείς μια δυνατή και ηχηρή γνώμη για οικονομικά θέματα, ενώ παραμένει σε αυτή την κατάσταση άγνοιας.
—Murray Rothbard, "The Death Wish of the Anarcho-Communists"

Η Αυστριακή οικονομική σχολή στέκεται ως φάρος, φωτίζοντας το μονοπάτι προς την οικονομική κατανόηση μέσα από μια προοπτική που αποκλίνει αισθητά από τις μεθοδολογίες του ελεγχόμενου πειράματος και της εμπειρικής παρατήρησης που καθορίζουν τις φυσικές επιστήμες. Αντίθετα, η Αυστριακή οικονομική επιστήμη αποκαλύπτει τις διαχρονικές αλήθειες των οικονομικών φαινομένων μέσω της τέχνης της επαγωγικής συλλογιστικής, αντλώντας τη δύναμή της από τα αυτονόητα αξιώματα που στηρίζουν το περίπλοκο μωσαϊκό της οικονομικής ζωής.

Αυτή η απόκλιση από τα συμβατικά επιστημονικά πρότυπα στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις πυλώνες. Στον πυρήνα της, η οικονομική επιστήμη ασχολείται με την αποκρυπτογράφηση της περίπλοκης χορογραφίας της ανθρώπινης δράσης, η οποία καθοδηγείται όχι από τις γραμμικές βεβαιότητες που διέπουν το φυσικό πεδίο, αλλά από τις περίπλοκες αποχρώσεις των υποκειμενικών επιθυμιών. Σε αντίθεση με την προβλεψιμότητα της ύλης και της κίνησης, ο καμβάς πάνω στον οποίο ζωγραφίζεται η σκόπιμη ανθρώπινη συμπεριφορά αψηφά τις προσπάθειες τμηματοποίησης ή χειραγώγησης μέσα σε ελεγχόμενες συνθήκες.

Η συμφωνία της οικονομίας κορυφώνεται από τις μυριάδες νότες που χτυπούν τα άτομα, καθένα από τα οποία υφαίνει τη δική του μοναδική δυναμική αφήγηση μέσα από τον ιστό των προσωπικών περιστάσεων, των γνώσεων, των προσδοκιών και των αξιών. Δεν υπάρχουν μοχλοί ελέγχου για την προσαρμογή ή τον πειραματισμό σε αυτό το πεδίο.

Αυτή η θεμελιώδης διάκριση αναδεικνύεται περαιτέρω από την απροθυμία της ιστορίας να δώσει ελεγχόμενα πειράματα για την επικύρωση των οικονομικών θεωριών. Ιστορικά γεγονότα όπως η Μεγάλη Ύφεση είναι συνθέσεις που υφαίνονται από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση αμέτρητων αιτιωδών νημάτων, επιτρέποντας σε αντίπαλες σχολές σκέψης να αντλούν αποκλίνουσες ερμηνείες από κοινές χρονικές στιγμές.

Σε αντίθεση με το εμπειρικό ταξίδι των φυσικών επιστημών, το θεμέλιο των οικονομικών αρχών βρίσκει τις ρίζες του στο γόνιμο έδαφος της επαγωγικής λογικής, ξεπηδώντας από αυτονόητα αξιώματα για την ανθρώπινη δράση: ότι τα άτομα ενεργούν με σκοπό και ότι υποκειμενικά εκτιμούν τα αγαθά. Οι αρχές της προσφοράς και της ζήτησης, της οριακής χρησιμότητας, του κόστους ευκαιρίας και της δυναμικής των κινήτρων δεν είναι απλές παρατηρήσεις αλλά σχολαστικά εξαγόμενες συνέπειες αυτών των θεμελιωδών αξιωμάτων.

Τα εμπειρικά δεδομένα, ενώ ρίχνουν φως στους οικονομικούς νόμους, δεν έχουν τη δύναμη να προσφέρουν οριστική απόδειξη ή διάψευση αυτών των νόμων. Τα αντίπαλα οικονομικά πλαίσια μπορούν να συνυπάρχουν παρά το γεγονός ότι αντλούν από την ίδια εμπειρική πηγή. Τα συμπεράσματα που παραμένουν αδιαπέραστα από τα αντίθετα ιστορικά δεδομένα παραμένουν σταθερά ως το θεμέλιο της οικονομικής επιστήμης.

Είναι γνωστό ότι οι επικριτές της Αυστριακής Σχολής ισχυρίζονται ότι τα συμπεράσματα της Αυστριακής Σχολής στερούνται σημασίας χωρίς εμπειρική επαλήθευση. Ωστόσο, τα βασικά αξιώματα πάνω στα οποία στηρίζονται αυτά τα συμπεράσματα είναι απρόσβλητα από τους περιορισμούς των εμπειρικών δεδομένων. Επιπλέον, η Αυστριακή οικονομική ανάλυση έχει αποδείξει επανειλημμένα την προβλεπτική της ικανότητα. Για παράδειγμα, αναλογιστείτε τη θεωρία των επιχειρηματικών κύκλων του Ludwig von Mises.

Δεκαετίες πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ο Mises διατύπωσε τον τρόπο με τον οποίο οι μη βιώσιμες ανόδους σπέρνουν τους σπόρους της ίδιας τους της καταστροφής, οδηγούμενες από τα στρεβλά επιτόκια και τα σήματα παραγωγής λόγω της πιστωτικής επέκτασης. Η πρόβλεψή του για μια ενδεχόμενη ύφεση λόγω των πληθωριστικών πολιτικών των κεντρικών τραπεζών επαληθεύτηκε όταν τελικά ξεδιπλώθηκε η κρίση. Ενώ άλλοι σκόνταφταν στα στατιστικά μοντέλα, εκείνοι που ασπάστηκαν την εξαγωγή συμπερασμάτων κατανόησαν την ουσία της κρίσης.

Οι επικριτές έχουν επίσης αμφισβητήσει τον ρεαλισμό της προσέγγισης της Αυστριακής Σχολής, αντιπαραβάλλοντας τους ορθολογικούς παράγοντες των οικονομικών υποδειγμάτων με τον ανορθολογισμό του πραγματικού κόσμου. Ωστόσο, οι επαγωγικοί νόμοι της οικονομικής επιστήμης δεν επιδιώκουν να προβλέψουν συγκεκριμένα αποτελέσματα, αλλά αντίθετα προσφέρουν ερμηνευτικά πλαίσια. Όπως εύστοχα εξήγησε ο Mises, "τα οικονομικά, ως κλάδος της γενικότερης θεωρίας της ανθρώπινης δράσης, ασχολούνται με όλη την ανθρώπινη δράση, δηλαδή με τη σκόπιμη στόχευση του ανθρώπου στην επίτευξη των επιλεγμένων σκοπών, όποιοι κι αν είναι αυτοί οι σκοποί".

Μέσω της εξαγωγής συμπερασμάτων από το θεμέλιο της σκόπιμης ανθρώπινης δράσης, τα οικονομικά επιτυγχάνουν ένα επίπεδο καθολικότητας και μονιμότητας που η εμπειρική ανάλυση δεν μπορεί να φτάσει. Ενώ η εμπειρική παρατήρηση μπορεί να φωτίσει συγκεκριμένες περιπτώσεις, είναι το πεδίο της συναγωγής που αποκαλύπτει τους διαχρονικούς μηχανισμούς που διέπουν τα οικονομικά φαινόμενα.

Η Μικροοικονομία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παρόλο που η πραγματικότητα μπορεί να αποκλίνει από τα θεωρητικά αξιώματα, συμπεράσματα όπως αυτά που διέπουν την προσφορά και τη ζήτηση παρέχουν γνώσεις για μόνιμους μηχανισμούς που ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και του τόπου. Εδώ είναι που το συμπέρασμα θριαμβεύει έναντι της εξόρυξης δεδομένων, αποκαλύπτοντας την ουσιαστική δυναμική του συντονισμού των τιμών.

Στην ουσία, ο εμπειρικός έλεγχος και ο επαγωγικός συλλογισμός δεν είναι διαμετρικά αντίθετοι. Αντίθετα, μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται αρμονικά, ενισχύοντας την κατανόηση τόσο των διαχρονικών όσο και των ενδεχομενικών πτυχών της οικονομικής επιστήμης. Η Αυστριακή Σχολή αποτελεί έτσι θεμελιώδη πυλώνα της οικονομικής γνώσης, προσφέροντας καθαρή επαγωγική θεωρία ως συμπλήρωμα της εμπειρικής παρατήρησης.

Η εξάπλωση του οικονομικού διαφωτισμού: Ένα πολιτικό καθήκον

Η πραγματική ισχύς αυτών των οικονομικών ιδεών ξεδιπλώνεται όταν διαπερνούν τη συλλογική συνείδηση. Όταν οι οικονομικοί μύθοι και οι πλάνες διεισδύουν στην κοινωνική ψυχή, οι πολιτικοί εκμεταλλεύονται αυτές τις παρανοήσεις για να προωθήσουν πολιτικές που διέπονται από λανθασμένη λογική.

Ακόμα και μπροστά στους αιώνες διανοητικής υποστήριξης των αρετών του ελεύθερου εμπορίου, το φάντασμα του παρεμβατισμού συνεχίζει να πλανάται, μια απόδειξη της επιμονής των διαρκών μερκαντιλιστικών ψευδαισθήσεων ότι το εμπόριο διαβρώνει τις εγχώριες θέσεις εργασίας. Αυτές οι παρανοήσεις παρέχουν στις κυβερνήσεις τη δύναμη να επηρεάζουν το κοινό αίσθημα, ανοίγοντας το δρόμο για πολιτικές που εμποδίζουν αντί να διευκολύνουν την κοινωνική πρόοδο.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι οικονομολόγοι φέρουν διπλή ευθύνη - να διαφωτίζουν τον απλό άνθρωπο και να τον ενθαρρύνουν να εκτιμήσει τη δυναμική της αγοράς, καθώς και να εξοπλίσουν τους πολίτες με τα διανοητικά εργαλεία για να αποτρέψουν τη γοητεία των λανθασμένων παρεμβάσεων. Με την έμφαση της Αυστριακής σχολής στην εξαγωγή συμπερασμάτων, μια σημαντική ευθύνη πέφτει στους οικονομολόγους να καταστήσουν αυτές τις θεμελιώδεις οικονομικές ιδέες προσιτές και κατανοητές στο ευρύ κοινό. Οι διανοούμενοι και οι συγγραφείς, επίσης, πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο στη διάδοση αυτών των κρίσιμων γνώσεων σε ένα ευρύτερο κοινό. Διαδίδοντας τη σοφία που αποκαλύπτει την κρυμμένη αρμονία στο πεδίο της εθελοντικής ανταλλαγής, ανοίγουμε το δρόμο για την κοινωνική χειραφέτηση.

Ο Ludwig von Mises τόνισε με γλαφυρό τρόπο ότι αυτό το καθήκον της ανταλλαγής οικονομικών γνώσεων είναι αναπόφευκτο. Όσοι αποτυγχάνουν να ασχοληθούν με τα οικονομικά ζητήματα και αντ' αυτού εμπιστεύονται τυφλά τους λεγόμενους ειδικούς, παραδίδουν την αυτονομία τους και υποτάσσονται στην κυριαρχία των άλλων. Στη σημερινή εποχή μας, υποστήριξε ο Mises, δεν υπάρχει τίποτα πιο κρίσιμο από τα οικονομικά, καθώς τα πεπρωμένα τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών κρέμονται από μια κλωστή. Για να παραθέσω ευθέως τα λόγια του Mises:

Δεν υπάρχει κανένα μέσο με το οποίο ο καθένας μπορεί να αποφύγει την προσωπική του ευθύνη. Όποιος παραλείπει να εξετάσει στο μέτρο των δυνατοτήτων του όλα τα σχετικά προβλήματα, παραδίδει οικειοθελώς το εκ γενετής δικαίωμά του σε μια αυτοαποκαλούμενη ελίτ υπερανθρώπων. Σε τέτοια ζωτικά ζητήματα η τυφλή εξάρτηση από "ειδικούς" και η άκριτη αποδοχή δημοφιλών συνθημάτων και προκαταλήψεων ισοδυναμεί με την εγκατάλειψη της αυτοδιάθεσης και την υποταγή στην κυριαρχία άλλων ανθρώπων. Όπως είναι οι συνθήκες σήμερα, τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο σημαντικό για κάθε νοήμονα άνθρωπο από τα οικονομικά. Η δική του μοίρα και η μοίρα των απογόνων του διακυβεύεται.

Πολύ λίγοι είναι ικανοί να συνεισφέρουν οποιαδήποτε συνακόλουθη ιδέα στο σώμα της οικονομικής σκέψης. Όμως όλοι οι λογικοί άνθρωποι καλούνται να εξοικειωθούν με τα διδάγματα της οικονομικής επιστήμης. Αυτό είναι, στην εποχή μας, το πρωταρχικό καθήκον του πολίτη.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι γεγονός ότι τα οικονομικά δεν μπορούν να παραμείνουν ένας εσωτερικός κλάδος γνώσης προσβάσιμος μόνο σε μικρές ομάδες μελετητών και ειδικών. Τα οικονομικά ασχολούνται με τα θεμελιώδη προβλήματα της κοινωνίας- αφορούν όλους και ανήκουν σε όλους. Είναι η κύρια και κατάλληλη μελέτη κάθε πολίτη.

Αν και μόνο λίγοι εκλεκτοί μπορεί να είναι σε θέση να συνεισφέρουν πρωτότυπες ιδέες στον τομέα των οικονομικών, το καθήκον να εξοικειωθεί κανείς με τις οικονομικές διδασκαλίες εναπόκειται σε κάθε ορθολογικό πολίτη. Αυτό, υπογράμμισε ο Mises, είναι η πρωταρχική ευθύνη του πολίτη στη σύγχρονη κοινωνία μας και καθίσταται η σωστή επιδίωξη κάθε πολίτη.

Τα οικονομικά, επεσήμανε ο Mises, είναι πολύ ζωτικής σημασίας για να περιοριστούν στα εσωτεριστικά πεδία της ακαδημαϊκής κοινότητας. Αντιμετωπίζει τα θεμελιώδη ζητήματα της κοινωνίας και ανήκει σε όλους. Ενδυναμώνοντας το κοινό με μια βαθιά κατανόηση των οικονομικών, οι οικονομολόγοι εξοπλίζουν τα άτομα με την ικανότητα να αξιολογούν κριτικά τους μηχανισμούς της αγοράς, να αποκαλύπτουν τους οικονομικούς μύθους και να αντιστέκονται στο δέλεαρ των λανθασμένων πολιτικών παρεμβάσεων. Η εκτεταμένη οικονομική εκπαίδευση οχυρώνει την κοινωνία ενάντια στην καταστροφική επιρροή του καταναγκαστικού ουτοπισμού, καλλιεργώντας μια κουλτούρα που εκτιμά την ατομική ελευθερία, την επιχειρηματικότητα και τη μακροπρόθεσμη ευημερία. Ως εκ τούτου, είναι κοινή μας ευθύνη να διαδώσουμε δυναμικά το φως της οικονομικής λογικής, διώχνοντας την ομίχλη της πλάνης και ξεκλειδώνοντας τις απεριόριστες δυνατότητες της ανθρωπότητας.