Η αυτοπροκαλούμενη επερχόμενη ενεργειακή κρίση της Γερμανίας (και της Ευρώπης)

 Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2021, το έργο Nord Stream 2 έγινε πραγματικότητα μετά από πολλά χρόνια αβεβαιότητας. Εκείνη τη στιγμή, απέμεναν μόνο μερικά ακόμη ρυθμιστικά εμπόδια για τη Γερμανία και τη Ρωσία προκειμένου να σφραγίσουν τη συμφωνία για τον πολυαναμενόμενο και εξαιρετικά αμφιλεγόμενο αγωγό φυσικού αερίου. Η επίτευξη ενός τέτοιου κατορθώματος θα αποτελούσε ορόσημο στην ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών. Δυστυχώς, η περιφερειακή τάξη πραγμάτων έχει γείρει σκληρά και γρήγορα εκτός αυτής της τροχιάς και η Ευρώπη έχει βυθιστεί σε ένα επικίνδυνο μέλλον αβεβαιότητας.

Τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου που ξεκίνησε η Ρωσία στην Ουκρανία, η Γερμανία, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, βρέθηκε στριμωγμένη στη γωνία όσον αφορά την προμήθεια ενέργειας, καθώς οι δυτικές κυρώσεις έκοψαν τις διαδρομές και τους συνδέσμους των καθιερωμένων περιφερειακών ενεργειακών και οικονομικών υποδομών. Δεν υπήρξε καμία αισθητή επιτυχία στην απεμπλοκή από αυτό το δεσμό. Αντίθετα, η Γερμανία παρακολουθούσε τον χρόνο να περνάει. Η ρωσική Gazprom μείωσε πρόσφατα τη ροή φυσικού αερίου για τον Nord Stream 1 στο 20% της δυναμικότητας.

Τα γερμανικά πυρηνικά εργοστάσια παραμένουν ως επί το πλείστον αδρανή, με τρεις εγκαταστάσεις να παρέχουν το 13% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας σε σύγκριση με το 69% της Γαλλίας. Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα έχουν τώρα αυξήσει την παραγωγή, με την αναπόφευκτη προσέγγιση της φθινοπωρινής και χειμερινής περιόδου στο εγγύς μέλλον.

Η πραγματικότητα έρχεται στο προσκήνιο

Η Γερμανία, αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος, λειτουργούσε με την προσδοκία ότι η γενική ανοδική τάση ανάπτυξης και μεγέθυνσης που παρατηρήθηκε στις δυτικές χώρες θα συνεχιζόταν παράλληλα με τους αυξανόμενους παγκόσμιους δεσμούς που δημιούργησαν ένα τοπίο αφθονίας και αύξησαν το συνολικό βιοτικό επίπεδο. Τώρα όμως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης βρίσκεται μπροστά σε ένα σοβαρό γκρεμό, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος σημαντικών δυσχερειών στο εγγύς μέλλον.

Η κοινή γνώμη που αποτυπώνεται σε δημοσκόπηση από τα μέσα Ιουλίου δείχνει ότι σχεδόν ένας στους δύο Γερμανούς ανησυχεί ότι η Γερμανία βλάπτει τον εαυτό της περισσότερο από ό,τι επηρεάζει τους πολιτικούς στόχους της Ρωσίας μέσω σκληρών κυρώσεων. Το ένστικτο του απλού ανθρώπου σχετικά με αυτό μπορεί κάλλιστα να αποτυπώνει την πραγματικότητα ότι οι κυρώσεις της Γερμανίας για το φυσικό αέριο και την ενέργεια ειδικότερα, καθώς και οι δυτικές κυρώσεις γενικά, έχουν δυσανάλογα αυτοτραυματικές επιπτώσεις. Σε ένα ανταγωνιστικό εγχείρημα τόσο σοβαρό όσο ο πόλεμος και η εθνική ασφάλεια, αυτό δεν θα ήταν τίποτα λιγότερο από ύψιστη αμέλεια και αυτοσαμποτάζ.

Ο πόνος στην παλινδρόμηση

Η αύξηση του ενεργειακού κόστους θα έπληττε αναπόφευκτα το φτωχότερο και χαμηλότερο εισοδηματικό τμήμα του πληθυσμού και σίγουρα θα σήμαινε έναν δύσκολο χειμώνα. Η κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να ενθαρρύνει τους πολίτες να κάνουν περικοπές και να εξοικονομούν ενέργεια εν αναμονή της ενεργειακής έλλειψης. Μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα, ορισμένοι Γερμανοί στρέφονται ακόμη και στην αποθήκευση ξύλων, υποχωρώντας από μια σύγχρονη ενεργειακή υποδομή και σχεδιάζοντας σοβαρά να εμπλακούν στην προβιομηχανική πρακτική της καύσης ξύλων για θέρμανση αυτόν τον χειμώνα. Αυτό δεν είναι ασήμαντο πλήγμα για το βιοτικό επίπεδο σε μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου.

Οι ηγέτες των μεγάλων βιομηχανιών που τροφοδοτούν τη γερμανική οικονομία έχουν προειδοποιήσει για σοβαρά προβλήματα στην παραγωγή σε περίπτωση απουσίας της καθιερωμένης αλλά πλέον ευάλωτης ενεργειακής υποδομής. Ο επικεφαλής της εταιρείας τεχνολογίας και μηχανικής Bosch δήλωσε ότι η παραγωγή θα μπορούσε να σταματήσει στα εργοστάσιά της.

Εν τω μεταξύ, ο διευθύνων σύμβουλος της Siemens εξήγησε ότι η σταθερή ροή φυσικού αερίου είναι υπαρξιακή για ορισμένες βιομηχανίες, όπως η υαλουργία. Ο επικεφαλής της BASF έκανε παρόμοια σχόλια σχετικά με την παραγωγή κρίσιμων χημικών προϊόντων που εμπλέκονται στους ήδη πιεσμένους τομείς της γεωργίας, των φαρμάκων και των βιοτεχνολογιών σε όλο τον κόσμο. Αυτό με τη σειρά του θα έθετε σε κίνδυνο την απασχόληση όλων όσων εργάζονται σε αυτές τις βιομηχανίες, με εκτεταμένες επιπτώσεις.

Κατευθύνσεις πολιτικής που παραπαίουν

Από τον Οκτώβριο, η Γερμανία πρόκειται να επιβάλει εισφορά σε όλους τους καταναλωτές φυσικού αερίου για να αντισταθμίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πάροχοι ενέργειας στη χώρα καθώς στρέφονται προς εναλλακτικές πηγές. Σύμφωνα με τον Γερμανό υπουργό Οικονομίας Robert Habeck, η εισφορά θα ανέρχεται σε 1,5 έως 5 λεπτά του ευρώ ανά κιλοβατώρα, ή περίπου 1.000 ευρώ επιπλέον ετησίως για ένα τετραμελές νοικοκυριό.

Στη γερμανική κυβέρνηση αυξάνονται οι επικρίσεις και οι αμφιβολίες για τη σκληρή στάση του κυβερνητικού συνασπισμού έναντι της Ρωσίας. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς εμμένει στη δυτική συναίνεση για απερίφραστα σκληρή στάση απέναντι στη Ρωσία, ενώ οι πρώην πολιτικοί του αντίπαλοι Ανναλένα Μπάερμποκ και Κρίστιαν Λίντνερ, σήμερα υπουργός Εξωτερικών και υπουργός Οικονομικών, αντίστοιχα, υλοποιούν την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη της Γερμανίας προς την Ουκρανία σε αυτή τη σύγκρουση.

Η πραγματικότητα της βλάβης που έχουν προκαλέσει στη Γερμανία αυτές οι αντιρωσικές πολιτικές έχει δώσει το έναυσμα στους πολιτικούς αντιπάλους να πάρουν την αντίθετη θέση, υποστηρίζοντας μια χαλάρωση της ρωσικής πολιτικής για να μειωθεί η πίεση που απειλεί να στραγγαλίσει την ενεργειακή ασφάλεια της Γερμανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης. Μια στροφή της γερμανικής πολιτικής για τη Ρωσία θα αποτελούσε επίσης μια στροφή μακριά από την πολιτική της Ουάσινγκτον.

Μπορεί να θεωρηθεί ως μια ευκαιρία για τη Γερμανία να διεκδικήσει τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων και την ηγετική της θέση σε πολιτικό επίπεδο στην Ευρώπη, για να μην αναφέρουμε ότι είναι συμμέτοχος στη δική της κυριαρχία. Ίσως με αυτόν τον τρόπο, η Γερμανία μπορεί να επιλέξει να γλιτώσει την Ευρώπη από τον οικονομικό πόνο που προκαλεί αυτή η σε μεγάλο βαθμό αμερικανικής προέλευσης γερακίσια στάση απέναντι στην Ανατολή.

Ακόμα και αν η Γερμανία μπορέσει να βρει βιώσιμες ενεργειακές εναλλακτικές λύσεις, να αντιστρέψει το κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων της ή να καταλήξει σε συμφωνία για την παράδοση φυσικού αερίου με τη Ρωσία, η μακροπρόθεσμη σχέση Ανατολής-Δύσης έχει πληγεί. Οι επιπτώσεις αυτής της νέας γεωπολιτικής και περιφερειακής τάξης είναι τουλάχιστον σοβαρές. Μια γερμανική κρίση θα ήταν κρίση για όλη την Ευρώπη, μια κρίση που θα κλόνιζε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις πολλές οικονομίες που την περιβάλλουν.