Επίλυση Προβλημάτων χωρίς το Κράτος

Τι μπορεί να διδάξει ο Νότιος Καύκασος στη Δύση για την αυτοδυναμία 

 Στον Νότιο Καύκασο, οι άνθρωποι δεν περιμένουν άδεια για να λύσουν προβλήματα. Χτίζουν ό,τι χρειάζονται με ό,τι έχουν, σπάνια περιμένοντας βοήθεια από ψηλά. 

Στη Γεωργία και την Αρμενία, όπου η εμπιστοσύνη στους κεντρικούς θεσμούς παραμένει χαμηλή και η γραφειοκρατία είναι συχνά εμπόδιο αντί για πηγή υποστήριξης, οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει κάτι που η Δύση χάνει σιωπηρά: ένα πολιτισμικό ένστικτο για αυτοδυναμία.

 Αυτό το ένστικτο δεν είναι απλώς ένα ιδανικό. Είναι ο τρόπος που επιβιώνεις όταν κόβεται το ρεύμα, το σύστημα υγείας είναι υποχρηματοδοτημένο ή ο τοπικός δήμαρχος ενδιαφέρεται περισσότερο για φωτογραφίες παρά για λακκούβες. Και σε μια εποχή όπου η Δύση πνίγεται στη ρύθμιση, την εξάρτηση και τον κεντρικό σχεδιασμό, υπάρχει ένα ήσυχο μάθημα να μάθουμε από αυτή την χαοτική αλλά λειτουργική περιοχή: δεν χρειάζεσαι ένα τέλειο κράτος για να ευδοκιμήσεις. Χρειάζεσαι κοινότητα, δημιουργικότητα και την ελευθερία να δράσεις. Πάρτε, για παράδειγμα, το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ: φουσκωμένο από γραφειοκρατία και τυποποιημένες εξετάσεις, συχνά αφήνει δασκάλους και μαθητές χωρίς εξουσία. Ωστόσο, προγράμματα μάθησης από τη βάση, δίκτυα κατ' οίκον εκπαίδευσης και πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται από την κοινότητα καλύπτουν το κενό όπου το σύστημα αποτυγχάνει. Δεν είναι τέλειο, αλλά είναι οι άνθρωποι που το κάνουν να λειτουργεί.

Ανθεκτικότητα έναντι Εξάρτησης 

Περπατήστε σε ένα Γεωργιανό χωριό, και θα δείτε τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι αφήνονται στις δικές τους δυνάμεις. Οι γείτονες βοηθούν ο ένας τον άλλον στη συγκομιδή σταφυλιών για σπιτικό κρασί (που ακόμα πωλείται ανεπίσημα σε όλη τη χώρα). Ηλικιωμένες γυναίκες πωλούν φρέσκα βότανα και τσουρτσέλα (ένα παραδοσιακό γλυκό) στα πεζοδρόμια, απαλλαγμένες από το βάρος των αδειών και της εταιρικής εποπτείας. Οικογένειες διαχειρίζονται ανεπίσημους ξενώνες στα βουνά, προωθώντας τους μέσω ομάδων WhatsApp και από στόμα σε στόμα.

 Αυτά δεν είναι απλώς γοητευτικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Είναι πράξεις οικονομικής ανθεκτικότητας απέναντι σε αδύναμα επίσημα συστήματα. Σε μέρη όπως η Τουσέτι ή η Σαμτσέ-Τζαβαχέτι, οι βασικές υποδομές παραμένουν αναξιόπιστες. Έτσι, οι άνθρωποι χτίζουν τους δικούς τους δρόμους, συγκεντρώνουν χρήματα για κοινές επισκευές και οργανώνουν ακόμα και προσπάθειες αποχιονισμού όταν το κράτος τους ξεχνά.

Στην Αρμενία, μετά τον πόλεμο του 2020 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το κράτος ήταν σε μεγάλο βαθμό απροετοίμαστο να παρέχει στέγη και υποστήριξη σε χιλιάδες εκτοπισμένους. Εν μέσω μιας αργής κρατικής αντίδρασης, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, δίκτυα εκκλησιών και ακόμα και κανάλια Telegram ανέλαβαν να οργανώσουν τροφή, στέγαση και υποστήριξη για ψυχικά τραύματα. Εθελοντές χαρτογράφησαν διαθέσιμα διαμερίσματα, παρέδωσαν προμήθειες και συντόνισαν τη μεταφορά. Δεν υπήρχε κεντρική στρατηγική—μόνο αποκεντρωμένη δράση. Και λειτούργησε.

Άτυπες Οικονομίες, Πραγματική Ελευθερία

Οι δυτικοί οικονομολόγοι αποκαλούν συχνά τις άτυπες αγορές ως επιβάρυνση. Στον Καύκασο, όμως, αποτελούν ταυτόχρονα σανίδα σωτηρίας και μορφή ελευθερίας.

 Πάρτε τις αγορές «Ντέπο» στην Τιφλίδα ή το εκτεταμένο παζάρι στην περιοχή Μαλατία-Σεμπάστια της Ερεβάν. Εκεί, οι πωλητές πληρώνουν με μετρητά, διαπραγματεύονται τις τιμές ελεύθερα και προσαρμόζονται στη ζήτηση με αξιοσημείωτη ταχύτητα. Μια εβδομάδα, πωλούν απομιμήσεις αθλητικών παπουτσιών· την επόμενη, χειροποίητα σαπούνια ή μεταχειρισμένα ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες αδειοδότησης ή επιτροπές πολεοδομίας. Μόνο ο ρυθμός της προσφοράς και της ζήτησης.

Κατά τη διάρκεια του COVID-19, όταν τα lockdowns και οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας έκλεισαν μεγάλο μέρος του Ευρωπαϊκού τομέα των μικρών επιχειρήσεων, οι άτυποι εργαζόμενοι στη Γεωργία προσαρμόστηκαν γρήγορα. Οι οδηγοί μετατράπηκαν σε διανομείς. Οι αγρότες χρησιμοποίησαν ομάδες στο Facebook για να πωλούν προϊόντα απευθείας σε αστικούς πελάτες. Ένα ολόκληρο υπόγειο σύστημα εφοδιασμού δημιουργήθηκε σχεδόν εν μία νυκτί. Όχι επειδή το συντόνισε η κυβέρνηση, αλλά επειδή οι άνθρωποι δεν περίμεναν να σωθούν.

 Γραφειοκρατία στη Δύση

Στη Δύση, πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν διδαχθεί ότι τα προβλήματα λύνονται ψηφίζοντας πιο έντονα ή πιέζοντας πιο δυνατά. Χρειάζεστε σπίτι; Απαιτήστε έλεγχο ενοικίων. Δεν βρίσκετε δουλειά; Κατηγορήστε τον καπιταλισμό. Όταν χτυπά η κρίση, το πρώτο ένστικτο δεν είναι να οργανωθείς με τους γείτονες—είναι να περιμένεις ένα κυβερνητικό πρόγραμμα.

 Αλλά πολύ συχνά, τα δημόσια προγράμματα δεν ευθυγραμμίζονται με τα πραγματικά προβλήματα. Στη Γαλλία, η απόκτηση άδειας επιχείρησης είναι ένας γραφειοκρατικός λαβύρινθος. Στην Καλιφόρνια, το κόστος στέγασης αποδίδεται στην αποτυχία της αγοράς, όταν στην πραγματικότητα, είναι οι νόμοι ζωνών και οι διαδικασίες περιβαλλοντικής εξέτασης που εμποδίζουν την κατασκευή. Ποιος επιβιώνει; Οι μεγαλύτεροι εργολάβοι. Όλοι οι άλλοι αποκλείονται.

Εν τω μεταξύ, ο Νότιος Καύκασος, με την ad hoc, μη ρυθμιζόμενη προσέγγισή του, δεν παραλύει. Προσαρμόζεται.

 Η Δύναμη του Τοπικισμού

Ένα από τα πιο ισχυρά παραδείγματα ανθεκτικότητας από τη βάση προέρχεται από την Κοιλάδα Ριόνι στη Δυτική Γεωργία. Όταν η κυβέρνηση υποστήριξε ένα υδροηλεκτρικό έργο ξένης ιδιοκτησίας που απειλούσε να πλημμυρίσει χωριά και να εκτοπίσει οικογένειες, οι ντόπιοι δεν περίμεναν ελίτ ΜΚΟ ή πολιτικά κόμματα. Κατασκήνωσαν, οργάνωσαν συγκεντρώσεις, έχτισαν περίπτερα πληροφόρησης στον δρόμο και μετέδωσαν ζωντανά τις διαμαρτυρίες τους. Χωρίς κεντρική διοίκηση, δημιούργησαν ένα από τα πιο επιδραστικά κινήματα αντίστασης από τη βάση στη χώρα εδώ και χρόνια και ανάγκασαν το έργο να σταματήσει.

 Αυτή είναι η αποκεντρωμένη οργανωτική δύναμη που οι δυτικοί ακτιβιστές συχνά ονειρεύονται αλλά σπάνια χτίζουν. Γιατί; Επειδή στη Δύση, ο ακτιβισμός είναι συχνά επαγγελματοποιημένος, γραφειοκρατικός και εξαρτημένος από επιχορηγήσεις. Στον Καύκασο, ωστόσο, είναι DIY, τροφοδοτούμενος από την ανάγκη.

Μην Ρομαντικοποιείτε—Αλλά Μην Αγνοείτε 

Τίποτα από αυτά δεν είναι για να ρομαντικοποιήσουμε τη δυσλειτουργία. Η διαφθορά, ο νεποτισμός και η αδύναμη νομική τάξη είναι πραγματικά προβλήματα στον Νότιο Καύκασο. Αλλά αυτό που αναδύεται ως απόκριση είναι κάτι αξιοσημείωτο: άνθρωποι που δεν καταρρέουν όταν τα συστήματα αποτυγχάνουν. Αναλαμβάνουν δράση. Το ξεπερνούν. Θυμούνται ότι η ελευθερία δεν έχει να κάνει με την άνεση, αλλά με την ικανότητα.

 Η Δύση, στην αναζήτησή της για ισότητα αποτελεσμάτων, έχει δημιουργήσει στρώματα εξάρτησης που διαβρώνουν την ατομική πρωτοβουλία. Αλλά η ελευθερία χωρίς ευθύνη είναι κούφια. Και η αποδοτικότητα χωρίς ελευθερία είναι εύθραυστη.

Αυτό που διδάσκει ο Καύκασος δεν είναι πώς να τελειοποιήσεις την κοινωνία, αλλά πώς να επιβιώσουμε από αυτήν και να την βελτιώσουμε, από κάτω προς τα πάνω.