Εννέα μήνες του Javier Milei ως Προέδρου της Αργεντινής: Μια κριτική αξιολόγηση

 Ο πρόεδρος της Αργεντινής Javier Milei, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία εδώ και μόλις εννέα μήνες, συνεχίζει να αντιμετωπίζει τεράστιες οικονομικές και πολιτικές προκλήσεις. Η υποστήριξή του από το Κογκρέσο και τη Γερουσία είναι εύθραυστη και οι αντίπαλοι του προέδρου προσπαθούν να κινητοποιήσουν τις μάζες εναντίον των πολιτικών του. Αυτό καθιστά την επιτυχία στον οικονομικό τομέα ακόμη πιο επείγουσα. Ο στόχος εδώ είναι να βρεθεί μια διέξοδος από τον στασιμοπληθωρισμό -την ταυτόχρονη εμφάνιση στασιμότητας ή ύφεσης και πληθωρισμού- στην οποία βρίσκεται σήμερα η οικονομία της Αργεντινής το συντομότερο δυνατό.

Τα σημάδια δεν είναι καλά. Όταν οι Δυτικές βιομηχανικές χώρες έπεσαν σε στασιμότητα τη δεκαετία του 1970, χρειάστηκε σχεδόν μια δεκαετία για να νικηθεί σε κάποιο βαθμό ο πληθωρισμός των τιμών και να ανακάμψει και πάλι η οικονομική ανάπτυξη. Ο Milei δεν έχει τόσο πολύ χρόνο, παρόλο που έχουν ήδη επιτευχθεί πολλά. Από την ανάληψη των καθηκόντων του στις 10 Δεκεμβρίου 2023, ο Javier Milei έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

1. Πλεόνασμα από τον Ιανουάριο 2024
2. Περιορισμός της δημιουργίας χρήματος από την κεντρική τράπεζα από τον Απρίλιο του 2024
3. Μείωση του ρυθμού πληθωρισμού από τον Απρίλιο του 2024
4. Κατάργηση διαφόρων ρυθμίσεων των τιμών (π.χ. στην αγορά κατοικίας)
5. Μείωση των διαφόρων επιδοτήσεων τιμών
6. Κατάργηση οκτώ υπουργείων, εν μέρει με πλήρες κλείσιμο και απόλυση περίπου 30.000 κρατικών υπαλλήλων

Ωστόσο, η αρνητική πλευρά εξακολουθεί να έχει βαρύ αντίκτυπο:

1. Ο πληθωρισμός των τιμών παραμένει υψηλός (237% ετησίως)
2. Αύξηση της ανεργίας (7,6%)
3. Η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό είναι πολύ χαμηλή (48%)
4. Η βιομηχανική παραγωγή είναι αρνητική (-5,4% ετησίως)
5. Το εξωτερικό χρέος αυξάνεται σε περίπου 290 δισ. δολάρια
6. Ανεπαρκές επίπεδο συναλλαγματικών αποθεμάτων (σήμερα 21,7 δισ. δολάρια)
7. Υποτίμηση σε 975 πέσος από 322 ανά δολάριο όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του

Κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση Milei ανακοίνωσε τις ακόλουθες προσδοκίες για το 2025:

1. 5 τοις εκατό αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος
2. Μείωση του πληθωρισμού των τιμών στο 18% ετησίως έως το τέλος του 2025
3. Υποτίμηση του νομίσματος σε 1207 ανά δολάριο μέχρι το τέλος του 2025
4. Επίτευξη πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος 1,3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος

Αν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στα τρέχοντα στοιχεία, αυξάνονται οι αμφιβολίες για το κατά πόσον οι στόχοι αυτοί μπορούν να επιτευχθούν. Ανησυχητικοί δείκτες είναι ότι η προσφορά χρήματος της κεντρικής τράπεζας δεν μειώνεται περαιτέρω και ότι η λεγόμενη προσφορά χρήματος M1 αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό μειώθηκαν απότομα το πρώτο εξάμηνο του έτους, αλλά έκτοτε παραμένουν σταθερές στο 50% ετησίως. Με τον πληθωρισμό των τιμών να παραμένει υψηλός, η κεντρική τράπεζα ενδέχεται να έχει μειώσει υπερβολικά τα επιτόκια και θα αναγκαστεί να τα αντιστρέψει όταν ο ρυθμός του πληθωρισμού αυξηθεί και πάλι. Αυτό, με τη σειρά του, θα καθυστερήσει περαιτέρω την ανάκαμψη της βιομηχανικής παραγωγής. Επιπλέον, τον Ιανουάριο του επόμενου έτους πρέπει να καταβληθούν υψηλές πληρωμές για τους τόκους του εξωτερικού χρέους.

Το 2025 θα είναι η κρίσιμη χρονιά για τον Javier Milei, επίσης επειδή οι ενδιάμεσες εκλογές θα διεξαχθούν τον Οκτώβριο του 2025. Μέχρι τότε, ο πρόεδρος θα πρέπει να φτιάξει την εκλογική του συμμαχία για να έχει αρκετές ψήφους στο νομοθετικό σώμα για το επόμενο στάδιο της πολιτικής του.

Για να καταλάβουμε γιατί ο Milei -ένας δηλωμένος «αναρχοκαπιταλιστής»- ήρθε στην εξουσία εξ αρχής, αρκεί να επισημάνουμε ότι η Αργεντινή βιώνει μια απώλεια ευημερίας για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Ενώ πολλές άλλες αναδυόμενες αγορές έχουν επιτύχει τεράστια αύξηση της ευημερίας, το επίπεδο στην Αργεντινή έχει πέσει. Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο η απογοήτευση είναι τόσο διαδεδομένη. Ένα έναυσμα για να δοκιμάσει κανείς κάτι εντελώς καινούργιο είναι ο πληθωρισμός των τιμών. Αυτός ήταν ήδη πολύ υψηλός σε όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια αυξήθηκε ραγδαία. Ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν ακόμη γύρω στο 50% στις αρχές του 2022, είχε αυξηθεί σε πάνω από διακόσια τοις εκατό όταν ο Javier Milei ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Δεκέμβριο του 2023. Ήταν πάνω απ' όλα η υπόσχεση να μπει επιτέλους ένα τέλος στον πληθωρισμό που έφερε τον Milei στην εξουσία.

Τώρα το ζητούμενο για τον ίδιο είναι αν μπορεί να τηρήσει την υπόσχεσή του χωρίς να βαθύνει η ύφεση. Με λίγα λόγια, το καθήκον είναι η μείωση της προσφοράς χρήματος και η μείωση των κρατικών δαπανών να αντισταθμιστούν από μια αντίστοιχη αύξηση της δραστηριότητας του ιδιωτικού τομέα, ώστε να μην αυξηθεί υπερβολικά η ανεργία. Έτσι, πολλά εξαρτώνται από το βαθμό στον οποίο η κυβέρνηση θα καταφέρει να ενισχύσει τον ιδιωτικό τομέα μέσω της απορρύθμισης και των ιδιωτικοποιήσεων.

Εκτός από τα εσωτερικά πολιτικά προβλήματα, το εξωτερικό εμπόριο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα. Η Αργεντινή είναι σχεδόν εντελώς αποκομμένη από την ιδιωτική εξωτερική χρηματοδότηση. Νέα δάνεια μπορούν να αναμένονται μόνο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), αλλά η Αργεντινή είναι ήδη η πιο χρεωμένη χώρα στο ΔΝΤ με 42 δισεκατομμύρια δολάρια σε εκκρεμή δάνεια. Όσον αφορά το εξωτερικό χρέος των 287 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ που είναι σήμερα, εκτιμάται ότι 15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ οφείλονται σε τόκους και μερικές αποσβέσεις που ξεκινούν τον Ιανουάριο του επόμενου έτους. Οικονομικά, η Αργεντινή θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα από το συνάλλαγμα. Αυτά δύσκολα μπορούν να εξασφαλιστούν από την εξαγωγική βιομηχανία της χώρας. Η αντιστάθμιση θα πρέπει να γίνει από άμεσες ξένες επενδύσεις. Υπάρχουν ήδη κάποια θετικά μηνύματα εδώ. Αλλά μένει να δούμε αν οι ανακοινώσεις θα ακολουθηθούν από πράξεις, διότι το οικονομικό κλίμα θολώνει στις βιομηχανικές χώρες.

Η Αργεντινή ανήκει στη μεγάλη ομάδα χωρών που έχουν καταστραφεί συστηματικά από τις ίδιες τις κυβερνήσεις τους. Είτε πιο «δεξιοί» είτε πιο «αριστεροί», οι πολιτικοί αυτοί είχαν κοινό χαρακτηριστικό τη βαθιά έφεση στον παρεμβατισμό. Αυτό που διακρίνει τον Javier Milei είναι ότι προσφέρει μια εναλλακτική λύση στον λαό της Αργεντινής. Αυτοαποκαλείται «αναρχοκαπιταλιστής», αλλά αυτό που υπόσχεται και θέλει να εφαρμόσει είναι ουσιαστικά μια υγιής οικονομική πολιτική. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να περιμένει κανείς υπερβολικό αναρχοκαπιταλισμό από τον πρόεδρο. Ακόμη και αν το ήθελε, δεν θα μπορούσε να το προωθήσει πολιτικά. Ωστόσο, θα κερδίσει ήδη πολλά αν επικρατήσει στα μακροοικονομικά θέματα και καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό και να επιφέρει οικονομική ανάκαμψη. Αυτό από μόνο του θα είχε σηματοδοτική επίδραση παγκοσμίως, αλλά κυρίως για τη Λατινική Αμερική, όπου η τάση προς το σοσιαλισμό είναι ακόμη ευρέως διαδεδομένη.

Αναρωτιέται κανείς πού είναι ο αναρχοκαπιταλισμός του Milei; Λίγα πράγματα μπορεί να δει κανείς από αυτό. Ακολουθεί μια πολιτική που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ήδη προδιαγράψει για πολλές χώρες-οφειλέτες. Οι κυβερνήσεις έχουν συχνά ακολουθήσει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ μάλλον απρόθυμα. Ο πρόεδρος της Αργεντινής το κάνει εθελοντικά και σε ακόμη πιο σκληρό βαθμό. Η απότομη μεταρρύθμιση μιας ολόκληρης χώρας με αναρχοκαπιταλιστικό τρόπο είναι αδύνατη. Θα ήταν μάλλον καλύτερο αν ο Μίλεϊ ακολουθούσε έναν διαφορετικό δρόμο: αυτόν των ιδιωτικών ελεύθερων πόλεων ή των ειδικών οικονομικών ζωνών.

Η έννοια αυτή αναφέρει ότι η κυβέρνηση μιας χώρας ορίζει ορισμένες περιοχές και το κράτος αποσύρεται σε μεγάλο βαθμό διοικητικά και αφήνει το μεγαλύτερο μέρος τους στον ιδιωτικό τομέα. Οι χαμηλοί ή μηδενικοί φόροι και οι σχεδόν μηδενικοί κανονισμοί είναι τα κίνητρα για τις εταιρείες και τους ιδιώτες επενδυτές να εγκατασταθούν εκεί. Η αγορά εργασίας σε αυτές τις ζώνες είναι σχεδόν εντελώς απαλλαγμένη από ρυθμίσεις και οι άνθρωποι έρχονται εκεί εθελοντικά για να εργαστούν και να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά.

Η θέση της Αργεντινής, ειδικότερα, είναι ιδανική για μια τέτοια στρατηγική λόγω των πολλών σχεδόν εντελώς ακατοίκητων περιοχών της. Η κυβέρνηση της Αργεντινής θα μπορούσε να ορίσει περιοχές στο μέγεθος της Ολλανδίας και να εκμισθώσει αυτές τις επιλεγμένες περιοχές σε μια ιδιωτική εταιρεία, το ποσό της οποίας θα ποικίλλει ανάλογα με την οικονομική επιτυχία που θα επιτυγχάνεται εκεί. Μια σύγκριση των συνθηκών με τις ήδη υπάρχουσες διοικητικές ειδικές ζώνες σε άλλα μέρη του κόσμου δείχνει ότι οι πιθανότητες επιτυχίας στην Αργεντινή φαίνονται πολύ ευνοϊκές. Αυτό θα συνέβαινε ιδιαίτερα αν μια Λιμπερταριανή κυβέρνηση, όπως αυτή του Milei, αναλάμβανε να επεκτείνει όσο το δυνατόν περισσότερο την απουσία κρατικής διακυβέρνησης σε μια τέτοια ειδική ζώνη και, κατά συνέπεια, να δημιουργήσει έναν ολοκληρωμένο χώρο για ένα ιδιωτικό νομικό σύστημα. Ένα τέτοιο εγχείρημα θα μπορούσε να έχει σηματοδοτική λειτουργία για ολόκληρο τον κόσμο και να παρέχει πρακτικές αποδείξεις ότι και πώς λειτουργεί ο αναρχοκαπιταλισμός.