Είναι το ΑΕΠ ακριβές μέτρο της πραγματικότητας;

 Για να αποκτήσουν εικόνα της κατάστασης μιας οικονομίας, οι περισσότεροι οικονομολόγοι βασίζονται σε μια κοινή στατιστική που ονομάζεται Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Το ΑΕΠ εξετάζει την αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου, συνήθως ενός τριμήνου ή ενός έτους.

Η χρήση αυτής της στατιστικής μέτρησης προϋποθέτει ότι αυτό που κινεί την οικονομία δεν είναι η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, αλλά η κατανάλωση. Στο ΑΕΠ, αυτό που έχει σημασία είναι η ζήτηση για τελικά αγαθά και υπηρεσίες. Δεδομένου ότι οι καταναλωτικές δαπάνες αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής ζήτησης, θεωρείται συνήθως ότι η καταναλωτική ζήτηση είναι ο βασικός παραγωγικός παράγοντας της οικονομίας. Επειδή η προσφορά αγαθών θεωρείται δεδομένη, το πλαίσιο αυτό αγνοεί τα διάφορα στάδια παραγωγής που προηγούνται της εμφάνισης των τελικών αγαθών.

Η χρήση του ΑΕΠ υποθέτει ότι τα αγαθά εμφανίζονται λόγω της καταναλωτικής ζήτησης. Στον πραγματικό κόσμο, δεν αρκεί να υπάρχει ζήτηση για αγαθά, πρέπει να υπάρχουν και τα προηγούμενα μέσα διαβίωσης για την ικανοποίηση της καταναλωτικής ζήτησης. Με άλλα λόγια, πρέπει να υπάρχουν τελικά καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες για να συντηρούνται τα άτομα στα διάφορα στάδια της παραγωγής. Αυτό απαιτεί πραγματική αποταμίευση. Οι αποταμιεύσεις είναι ο καθοριστικός παράγοντας όσον αφορά τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη. Εάν η οικονομική ανάπτυξη απαιτεί συγκεκριμένες υποδομές, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές προϋπάρχουσες αποταμιεύσεις για να συντηρηθούν κατά την περίοδο ανάπτυξης του κεφαλαίου, τότε δεν πρόκειται να προκύψει οικονομική ανάπτυξη.

Η χρήση του ΑΕΠ δίνει την εντύπωση ότι δεν είναι οι δραστηριότητες των ατόμων που παράγουν αγαθά και υπηρεσίες, αλλά κάτι άλλο εκτός αυτών των δραστηριοτήτων που ονομάζεται «οικονομία». Ωστόσο, σε κανένα στάδιο η λεγόμενη «οικονομία» δεν έχει δική της ζωή, ανεξάρτητη από τα άτομα. Στην πραγματικότητα, το ΑΕΠ δεν μπορεί να μας πληροφορήσει αν τα τελικά αγαθά και οι υπηρεσίες που παράγονται κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου αντανακλούν τη δημιουργία πλούτου ή την κατανάλωση κεφαλαίου. Συγκεντρώνοντας τα τελικά αγαθά και τις υπηρεσίες, οι κυβερνητικοί στατιστικολόγοι συγκεκριμενοποιούν τη μυθοπλασία μιας «οικονομίας» μέσω της στατιστικής του ΑΕΠ.

ΑΕΠ και πραγματική οικονομία - ποια είναι η σχέση τους;

Υπάρχουν επίσης σοβαρά ζητήματα σχετικά με τον υπολογισμό του πραγματικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Για τον υπολογισμό ενός συνόλου, πρέπει να προστεθούν διάφορα πράγματα. Πρώτον, για να προστεθούν τα πράγματα, πρέπει να έχουν κάποια κοινή μονάδα. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να προσθέσουμε τα ψυγεία στα αυτοκίνητα και τα πουκάμισα για να προκύψει το σύνολο των τελικών αγαθών. Εφόσον το συνολικό πραγματικό προϊόν δεν μπορεί να οριστεί με ουσιαστικό τρόπο, προφανώς δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί. Για να ξεπεράσουν αυτό το πρόβλημα, οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τη συνολική χρηματική δαπάνη για αγαθά και υπηρεσίες, την οποία διαιρούν με μια «μέση τιμή» αυτών των αγαθών και υπηρεσιών. Υπάρχουν διάφορα προβλήματα με αυτό.

Ας υποθέσουμε ότι πραγματοποιήθηκαν δύο συναλλαγές: Στη δεύτερη συναλλαγή, ένα πουκάμισο ανταλλάσσεται με 40 δολάρια. Η τιμή στην πρώτη συναλλαγή είναι $1000/1 τηλεόραση. Η τιμή στη δεύτερη συναλλαγή είναι $40/1 πουκάμισο. Για να υπολογίσουμε τη «μέση τιμή», πρέπει να προσθέσουμε αυτές τις δύο αναλογίες και να τις διαιρέσουμε δια του δύο. Όμως 1000$/1 τηλεόραση δεν μπορεί να προστεθεί στα 40$/1 πουκάμισο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί η «μέση τιμή».

Η χρησιμοποίηση διαφόρων εξελιγμένων μεθόδων για τον υπολογισμό της «μέσης τιμής» δεν μπορεί να παρακάμψει το ουσιαστικό ζήτημα ότι δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί μια μέση τιμή διαφόρων αγαθών και υπηρεσιών. Κατά συνέπεια, οι διάφοροι δείκτες τιμών που υπολογίζουν οι κυβερνητικοί στατιστικολόγοι είναι απλώς αυθαίρετοι αριθμοί. Εάν οι αποπληθωριστές τιμών είναι άνευ νοήματος, το ίδιο ισχύει και για το στατιστικό στοιχείο του πραγματικού ΑΕΠ.

Ακόμη και οι στατιστικολόγοι της κυβέρνησης παραδέχονται ότι το όλο θέμα δεν είναι πραγματικό. Σύμφωνα με τους J. Steven Landefeld και Robert P. Parker από το Bureau of Economic Analysis:

Ειδικότερα, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι το πραγματικό ΑΕΠ είναι μια αναλυτική έννοια. Παρά την ονομασία του, το πραγματικό ΑΕΠ δεν είναι «πραγματικό» με την έννοια ότι μπορεί, έστω και κατ' αρχήν, να παρατηρηθεί ή να συλλεχθεί άμεσα, με την ίδια έννοια που το ΑΕΠ σε τρέχοντα δολάρια δεν μπορεί κατ' αρχήν να παρατηρηθεί ή να συλλεχθεί ως το άθροισμα των πραγματικών δαπανών για τελικά αγαθά και υπηρεσίες στην οικονομία. Οι ποσότητες μήλων και πορτοκαλιών μπορούν κατ' αρχήν να συλλεχθούν, αλλά δεν μπορούν να προστεθούν για να προκύψει η συνολική ποσότητα της παραγωγής «φρούτων» στην οικονομία.

Τώρα, δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ποσοτικά το σύνολο των πραγματικών αγαθών και υπηρεσιών, προφανώς διάφορα στοιχεία όπως το πραγματικό ΑΕΠ που παράγουν οι κυβερνητικοί στατιστικολόγοι είναι αμφισβητήσιμα. Η όλη ιδέα του ΑΕΠ δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει κάτι τέτοιο όπως η «εθνική παραγωγή». Σε μια οικονομία της αγοράς, ωστόσο, ο πλούτος παράγεται από τα άτομα και ανήκει σε αυτά. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες δεν παράγονται στο σύνολό τους. Ως εκ τούτου, ολόκληρη η έννοια του πραγματικού ΑΕΠ στερείται κάθε βάσης στην πραγματικότητα όσον αφορά την οικονομία της αγοράς. Σύμφωνα με τον Mises, η όλη ιδέα ότι μπορεί κανείς να καθορίσει την αξία της εθνικής παραγωγής ή αυτό που ονομάζεται ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) είναι κάπως παρατραβηγμένη.

Τι πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε από τις περιοδικές ανακοινώσεις ότι η οικονομία, όπως αποτυπώνεται από το πραγματικό ΑΕΠ, αυξήθηκε κατά ένα συγκεκριμένο ποσοστό; Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι το ποσοστό αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική οικονομική ανάπτυξη και ότι πιθανότατα αντικατοπτρίζει τον ρυθμό της πληθωριστικής νομισματικής άντλησης. Δεδομένου ότι το ΑΕΠ εκφράζεται σε όρους δολαρίου, είναι προφανές ότι οι διακυμάνσεις του καθοδηγούνται από τις διακυμάνσεις της ποσότητας των δολαρίων που προστίθενται τεχνητά στην οικονομία. Από αυτό μπορούμε επίσης να συμπεράνουμε ότι ένας ισχυρός ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ πιθανότατα απεικονίζει μια αποδυνάμωση της διαδικασίας σχηματισμού πραγματικού πλούτου.

Μόλις γίνει αντιληπτό ότι η λεγόμενη οικονομική ανάπτυξη, όπως απεικονίζεται από το πραγματικό ΑΕΠ, αντανακλά τις διακυμάνσεις στην αύξηση της προσφοράς χρήματος, γίνεται σαφές ότι μια οικονομική άνθηση δεν έχει καμία σχέση με την επέκταση του πλούτου. Αντιθέτως, μια τέτοια έκρηξη προκαλεί ζημιά στη δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων - την απόλυτη καρδιά της οικονομικής ανάπτυξης. (Σημειώστε ότι η έκρηξη δημιουργείται από την αύξηση της προσφοράς χρήματος, η οποία δημιουργεί διάφορες δραστηριότητες φούσκας που υπονομεύουν τη διαδικασία δημιουργίας πλούτου).

Ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξης πληροφοριών σχετικά με τη λεγόμενη οικονομική ανάπτυξη;

Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να ρωτήσει: γιατί είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε την ανάπτυξη της λεγόμενης «οικονομίας»; Ποιον σκοπό μπορούν να εξυπηρετήσουν αυτού του είδους οι πληροφορίες; Σε μια ελεύθερη ανεμπόδιστη οικονομία, αυτού του είδους οι πληροφορίες θα ήταν ελάχιστα χρήσιμες για τους επιχειρηματίες. Οι μόνοι δείκτες στους οποίους θα βασίζονταν οι επιχειρηματίες είναι τα κέρδη και οι ζημίες. Πώς μπορεί οποιαδήποτε πληροφορία ότι η «οικονομία» αυξήθηκε κατά 4% κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου να βοηθήσει έναν επιχειρηματία να δημιουργήσει κέρδη; Αυτό που χρειάζεται ένας επιχειρηματίας δεν είναι γενικές αλλά μάλλον συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τη ζήτηση για το συγκεκριμένο προϊόν του. Ο ίδιος ο επιχειρηματίας πρέπει να δημιουργήσει το δικό του δίκτυο πληροφοριών σχετικά με ένα συγκεκριμένο εγχείρημα.

Εναλλακτικά, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά όταν η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα παρεμβαίνουν στις επιχειρήσεις. Υπό αυτές τις συνθήκες, κανένας επιχειρηματίας δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει το στατιστικό στοιχείο του ΑΕΠ, δεδομένου ότι η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα αντιδρούν σε αυτό το στατιστικό στοιχείο μέσω της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Για παράδειγμα, μέσω της εκτύπωσης πληθωρισμού και της τεχνητής μείωσης των επιτοκίων, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν συμβάλλει στη δημιουργία περισσότερης ευημερίας- μάλλον θέτει σε κίνηση το «ισχυρότερο» ΑΕΠ και τη συνακόλουθη απειλή του κύκλου άνθησης-κατάρρευσης (δηλ. της οικονομικής εξαθλίωσης).

Συμπέρασμα