CBDC: Οι Επιπτώσεις στην Ελευθερία, την Ιδιωτικότητα και την Οικονομική Ανάπτυξη

 Πρόσφατη έρευνα αναδεικνύει μια ανησυχητική τάση: το 84% των Αμερικανών φοβάται να ασκήσει την ελευθερία του λόγου του, σύμφωνα με δημοσκόπηση των New York Times Opinion/Siena College. Ενώ αυτό το στατιστικό στοιχείο από μόνο του είναι ανησυχητικό, ξύνει μόνο την επιφάνεια ενός ευρύτερου ζητήματος - της σταδιακής διάβρωσης των προσωπικών ελευθεριών. Η μείωση αυτή επεκτείνεται πέρα από τον λόγο και στους τομείς της σκέψης, της γνώσης και της οικονομικής αυτονομίας. Καθώς αυτή η διάβρωση συνεχίζεται, οι νέες τεχνολογίες απειλούν να την επιταχύνουν. Μεταξύ αυτών είναι η ανάπτυξη των ψηφιακών νομισμάτων των κεντρικών τραπεζών (CBDC), τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο των πρόσφατων πολιτικών συζητήσεων. Αν και προωθούνται ως καινοτόμες λύσεις για τη βελτίωση της χρηματοπιστωτικής ένταξης και της αποτελεσματικότητας, τα CBDC εγείρουν εύλογες ανησυχίες σχετικά με την ελευθερία, την ιδιωτική ζωή και την κυβερνητική υπερβολή.

Κρατική Μονοπώληση και Αγορά

Για να κατανοήσουμε τους πιθανούς κινδύνους από την υιοθέτηση του CBDC, είναι σημαντικό να επανεξετάσουμε τον ορισμό του Max Weber για την κρατική εξουσία. Στο βιβλίο του « Politics as a Vocation», ο Weber περιγράφει το κράτος ως τον θεσμό που διεκδικεί με επιτυχία το μονοπώλιο της νόμιμης χρήσης φυσικής βίας σε μια δεδομένη επικράτεια. Ο ορισμός αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός στο πλαίσιο των χρηματοπιστωτικών συστημάτων. Ιστορικά, οι αγορές έχουν ευδοκιμήσει χάρη στον ανταγωνισμό, την καινοτομία και την αποκεντρωμένη φύση της νομισματικής πολιτικής. Τα CBDC, ωστόσο, αντιπροσωπεύουν μια προσπάθεια του κράτους να μονοπωλήσει και να συγκεντρώσει τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές κάτω από μια ψηφιακή ομπρέλα.

Η γερουσιαστής Kirsten Gillibrand διατύπωσε ότι ένα CBDC θα μπορούσε να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική ένταξη, να μειώσει το κόστος συναλλαγών και να βελτιώσει τη νομισματική πολιτική. Ενώ τα οφέλη αυτά μπορεί να είναι ελκυστικά για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τα οικονομικά, κρύβουν σημαντικούς κινδύνους. Όπως προειδοποίησε ο Friedrich Hayek, ο κυβερνητικός έλεγχος των οικονομικών συστημάτων είναι ένας επικίνδυνος δρόμος, που οδηγεί αναπόφευκτα σε μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό και μείωση της προσωπικής ελευθερίας. Το «αόρατο χέρι» της αγοράς έχει αποδειχθεί πολύ πιο αξιόπιστο από το ορατό χέρι της κρατικής παρέμβασης. Το ερώτημα είναι αν είμαστε πρόθυμοι να ανταλλάξουμε την αποτελεσματικότητα με την ελευθερία.

Διδάγματα από το eNaira της Νιγηρίας

Αρκεί να κοιτάξει κανείς το eNaira της Νιγηρίας για να δει το πιθανό μέλλον των CBDCs. Εισήχθη το 2021 μετά την απαγόρευση των κρυπτονομισμάτων, το eNaira υποτίθεται ότι θα εγκαινίαζε μια νέα εποχή χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Αντ' αυτού, έγινε ένα εργαλείο για τον κυβερνητικό έλεγχο. Αρχικά διαμορφώθηκε ως ένας τρόπος να μειωθούν οι συναλλαγές με φυσικά μετρητά και να προωθηθούν οι ψηφιακές πληρωμές, αλλά σύντομα αντιμετώπισε σημαντικά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένης της μεταβλητότητας, του υψηλού κόστους συναλλαγών και της έλλειψης διαφάνειας λόγω του κλειστού, συγκεντρωτικού blockchain.

Η κυβέρνηση της Νιγηρίας επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στα πορτοφόλια eNaira, συμπεριλαμβανομένων ημερήσιων ανώτατων ορίων ανάληψης και περιορισμών υπολοίπου. Παρά τις κυβερνητικές υποσχέσεις ότι τα φυσικά μετρητά θα παρέμεναν σε κυκλοφορία μέχρι να τεθεί σε πλήρη λειτουργία το eNaira, πάνω από το μισό πληθυσμό έμεινε να κρατάει άχρηστα παλιά χαρτονομίσματα. Αυτό άφησε εκατομμύρια φτωχοποιημένους Νιγηριανούς να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βασικές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Μακριά από την προώθηση της ένταξης, το eNaira εμβάθυνε τις υπάρχουσες οικονομικές ανισότητες.

Αυτή η μελέτη περίπτωσης αναδεικνύει ένα κρίσιμο μάθημα: τα CBDC δεν είναι ουδέτερες τεχνολογίες. Έχουν εγγενείς κινδύνους που επηρεάζουν δυσανάλογα τους πιο ευάλωτους της κοινωνίας. Για αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Νιγηρία -όπου πάνω από το 90% του πληθυσμού ζει με λιγότερα από 6,85 δολάρια την ημέρα- οι συνέπειες των κακώς εφαρμοσμένων ψηφιακών νομισμάτων είναι καταστροφικές. Αλλά ακόμη και σε ανεπτυγμένα έθνη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, τέτοιες πολιτικές ενέχουν σοβαρούς κινδύνους.

CBDC στις Ηνωμένες Πολιτείες

Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι ακόμη στα πρόθυρα υιοθέτησης ενός ολοκληρωμένου CBDC, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει διερευνήσει την ιδέα αυτή. Η Bank of America υποστηρίζει ότι ένα ψηφιακό δολάριο είναι απίθανο στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, η ίδια η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αναγνωρίζει διάφορους κινδύνους που συνδέονται με τα CBDC, όπως οι επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, το κόστος και τη διαθεσιμότητα των πιστώσεων και την ασφάλεια του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι θεωρητικοί- βασίζονται στην ιστορική εμπειρία και την οικονομική λογική.

Οι Αυστριακοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν εδώ και καιρό ότι το υγιές χρήμα θα πρέπει να προκύπτει με φυσικό τρόπο μέσω της αγοράς και όχι με κρατικό εξαναγκασμό. Ο Ludwig von Mises δήλωσε ότι «η υπεροχή του χρήματος έγκειται στην αξία του πέρα από την απλή ανταλλαγή». Ο ρόλος του χρήματος είναι να διευκολύνει την εθελοντική ανταλλαγή και να αποθηκεύει αξία - όχι να χρησιμεύει ως εργαλείο για την παρακολούθηση και την παρέμβαση της κυβέρνησης. Ένα CBDC αντιπροσωπεύει μια ριζική απόκλιση από αυτές τις αρχές, δημιουργώντας ένα νομισματικό σύστημα που εξαρτάται εξ ολοκλήρου από την κυβερνητική πολιτική.

Εκτός από τους οικονομικούς κινδύνους, τα CBDC αποτελούν υπαρξιακή απειλή για την ιδιωτική ζωή. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ισχυρίζεται ότι ένα μελλοντικό CBDC θα έχει ως στόχο την εξισορρόπηση της διαφάνειας με την ιδιωτική ζωή των καταναλωτών. Ωστόσο, όπως υποστήριξε ο Murray Rothbard στο βιβλίο του The Ethics of Liberty, δεν υπάρχει «ισορροπία» που πρέπει να επιτευχθεί όταν πρόκειται για την ιδιωτική ζωή. Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία συνεπάγεται το δικαίωμα ελέγχου του τρόπου χρήσης της ιδιοκτησίας αυτής χωρίς παρεμβάσεις. Ένα CBDC υπονομεύει αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα επιτρέποντας στο κράτος να παρακολουθεί κάθε συναλλαγή, εξαλείφοντας ουσιαστικά την οικονομική ιδιωτικότητα.

Ιστορικοί παραλληλισμοί:  Μαθήματα από το Fiat Χρήμα και τον Χρυσό

Η άνοδος του fiat χρήματος προσφέρει σημαντικούς ιστορικούς παραλληλισμούς με την τρέχουσα συζήτηση για τα CBDCs. Ακριβώς όπως τα fiat νομίσματα αντικατέστησαν το χρήμα που βασίζεται σε εμπορεύματα, τα CBDCs θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τα μετρητά και άλλες μορφές αποκεντρωμένου νομίσματος. Η μετάβαση στο fiat χρήμα σημαδεύτηκε από κυβερνητική υπερβολή και νομισματική αστάθεια. Όπως παρατήρησε κάποτε ο Frédéric Bastiat, «Το κράτος είναι η μεγάλη φαντασιακή οντότητα με την οποία όλοι επιδιώκουν να ζήσουν εις βάρος όλων των άλλων». Αυτή η μυθοπλασία γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνη όταν εφαρμόζεται στο ίδιο το χρήμα.

Η κριτική της Αυστριακής Σχολής στο fiat χρήμα είναι άμεσα εφαρμόσιμη στα CBDCs. Το fiat χρήμα - σε αντίθεση με το χρυσό - δεν έχει εμπορευματική αξία και υπόκειται σε χειραγώγηση από τις κεντρικές αρχές. Παρομοίως, ένα CBDC δεν θα ήταν παρά ένα ψηφιακό συμβολικό νόμισμα, η αξία του οποίου θα εξαρτιόταν πλήρως από την κυβερνητική πολιτική. Αυτό δημιουργεί κίνητρο για τις κυβερνήσεις να διογκώνουν την προσφορά χρήματος και να διαβρώνουν την αγοραστική δύναμη των απλών πολιτών. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτεταμένη οικονομική αστάθεια και κοινωνική αναταραχή.

Πώς να αντιταχθείτε στο CBDC: Η Αυστριακή προσέγγιση

Με δεδομένους αυτούς τους κινδύνους, πώς μπορούμε να αντιταχθούμε αποτελεσματικά στην ανάπτυξη των CBDCs; Η Αυστριακή προσέγγιση προσφέρει έναν σαφή οδικό χάρτη. Πρώτα απ' όλα, η εκπαίδευση είναι το κλειδί. Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν βασική κατανόηση των οικονομικών, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους σε παραπλανητικές αφηγήσεις σχετικά με τα υποτιθέμενα οφέλη των ψηφιακών νομισμάτων. Είναι σημαντικό να εκθέσουμε τους κινδύνους και να υποστηρίξουμε εναλλακτικές λύσεις που έχουν τις ρίζες τους στις αρχές της αγοράς.

Η συνηγορία και η αντίσταση είναι εξίσου σημαντικές. Πρέπει να υπερασπιστούμε ενεργά τις λίγες ελευθερίες που μας έχουν απομείνει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υποστηρίξουμε πολιτικές που προωθούν την οικονομική ιδιωτικότητα, να αντιταχθούμε στην κρατική επιτήρηση και να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη αποκεντρωμένων χρηματοπιστωτικών συστημάτων. Σημαίνει επίσης να αντισταθούμε στον πειρασμό να ανταλλάξουμε την ελευθερία με την ευκολία. Η ιστορία δείχνει ότι όταν η ελευθερία παραδίδεται, σπάνια ανακτάται χωρίς αγώνα.

Τέλος, πρέπει να προωθήσουμε εθελοντικές λύσεις της αγοράς. Ο ιδιωτικός τομέας έχει ήδη αναπτύξει πολυάριθμες εναλλακτικές λύσεις για τα ψηφιακά νομίσματα που υποστηρίζονται από το κράτος, από αποκεντρωμένα κρυπτονομίσματα έως καινοτόμα συστήματα πληρωμών. Αυτές οι λύσεις προσφέρουν την καλύτερη ελπίδα για τη διατήρηση της οικονομικής ελευθερίας στην ψηφιακή εποχή. Ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό και την καινοτομία, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο ανθεκτικό και χωρίς αποκλεισμούς χρηματοπιστωτικό σύστημα - ένα σύστημα που ενδυναμώνει τα άτομα αντί να τα υποτάσσει.

Καθώς εντείνεται η συζήτηση για τα CBDC, είναι ζωτικής σημασίας να παραμείνουμε σε εγρήγορση. Ενώ οι υποστηρικτές μπορεί να τονίζουν τα πιθανά οφέλη, δεν πρέπει να ξεχνάμε τους κινδύνους. Τα διδάγματα της ιστορίας είναι σαφή: ο συγκεντρωτικός έλεγχος του χρήματος οδηγεί σε οικονομική αστάθεια, μειωμένη προσωπική ελευθερία και μεγαλύτερη κυβερνητική υπερβολή. Αγκαλιάζοντας τις αρχές της Αυστριακής Σχολής, μπορούμε να χαράξουμε μια διαφορετική πορεία - μια πορεία που δίνει προτεραιότητα στην ελευθερία, την καινοτομία και την ατομική αυτονομία.