Αποτελεσματική Γραφειοκρατία;

 Με όλη τη συζήτηση για την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, θα ήταν χρήσιμο να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας γιατί οι γραφειοκρατίες διαφέρουν ριζικά από τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Ο Ludwig von Mises αφιέρωσε έναν σύντομο αλλά διαφωτιστικό τόμο σε αυτό το θέμα το 1944, με τίτλο Bureaucracy. Ο Elon Musk και ο Vivek Ramaswamy, ο οποίος θα είναι συμπρόεδρος του μη κυβερνητικού Τμήματος Κυβερνητικής Αποδοτικότητας, θα πρέπει να κάνουν την εργασία τους διαβάζοντας αυτό το βιβλίο.

Ο Mises, ως υπέρμαχος της περιορισμένης κυβέρνησης, δεν υποστήριξε ότι η γραφειοκρατία δεν έχει θέση σε μια ελεύθερη κοινωνία. Σε αντίθεση με τους αναρχοκαπιταλιστές, πίστευε ότι η κυβέρνηση και επομένως κάποια γραφειοκρατία ήταν απαραίτητη για να προστατεύσει αυτό που εκτιμούσε περισσότερο: την ειρηνική κοινωνική συνεργασία μέσω του καταμερισμού της εργασίας - δηλαδή την οικονομία της αγοράς. Η βία κατά προσώπων και περιουσιών ήταν σαφώς αντίθετη με τη συνεχή συνεργασία που ενισχύει την ευημερία και την οποία αποκαλούμε διαδικασία της αγοράς. Αλλά ο Mises δεν ήθελε γραφειοκρατίες που προσπαθούσαν να κάνουν αυτό που οι ελεύθερες, ιδιωτικές και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις μπορούσαν να κάνουν καλύτερα. Επιπλέον, αν η κυβέρνηση προχωρούσε πέρα από τα απλά ειρηνευτικά της καθήκοντα, θα υπονόμευε τη διαδικασία της αγοράς και θα μας έκανε όλους λιγότερο ευκατάστατους παρά τις όποιες καλές προθέσεις.

Ο Mises ξεκίνησε υπενθυμίζοντας στους αναγνώστες (ή ίσως διδάσκοντάς τους από την αρχή) τι είναι η ελεύθερη αγορά και τι επιτυγχάνει. Είναι ένα εξαιρετικό εισαγωγικό βιβλίο για όσους δεν έχουν το χρόνο να διαβάσουν τα μεγαλύτερα έργα του. Έγραψε:

Ο καπιταλισμός ή οικονομία της αγοράς είναι το σύστημα κοινωνικής συνεργασίας και καταμερισμού της εργασίας που βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Οι υλικοί συντελεστές της παραγωγής ανήκουν σε μεμονωμένους πολίτες, τους καπιταλιστές και τους γαιοκτήμονες. Τα εργοστάσια και τα αγροκτήματα λειτουργούν από τους επιχειρηματίες και τους αγρότες, δηλαδή από άτομα ή ενώσεις ατόμων που είτε κατέχουν οι ίδιοι το κεφάλαιο και το έδαφος είτε τα έχουν δανειστεί ή νοικιάσει από τους ιδιοκτήτες. Η ελεύθερη επιχειρηματικότητα είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του καπιταλισμού. Ο στόχος κάθε επιχειρηματία - είτε πρόκειται για επιχειρηματία είτε για αγρότη - είναι να αποκομίσει κέρδος.

Οι αμύητοι μπορεί να αναρωτηθούν ποιος διευθύνει τα πράγματα. Εκείνος απάντησε: «Οι καπιταλιστές, οι επιχειρηματίες και οι αγρότες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διεξαγωγή των οικονομικών υποθέσεων. Αυτοί βρίσκονται στο πηδάλιο και κατευθύνουν το πλοίο».

στόσο, ας μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα σχετικά με το ποιος πραγματικά διοικεί τα πράγματα, συμβούλευσε ο Mises:

Αλλά [οι καπιταλιστές κ.λπ.] δεν είναι ελεύθεροι να διαμορφώνουν την πορεία [του πλοίου]. Δεν είναι ανώτεροι, είναι μόνο τιμονιέρηδες, υποχρεωμένοι να υπακούουν άνευ όρων στις εντολές του καπετάνιου. Ο καπετάνιος είναι ο καταναλωτής.

Ούτε οι καπιταλιστές, ούτε οι επιχειρηματίες, ούτε οι αγρότες καθορίζουν τι πρέπει να παραχθεί. Αυτό το κάνουν οι καταναλωτές. Οι παραγωγοί δεν παράγουν για τη δική τους κατανάλωση αλλά για την αγορά. Σκοπός τους είναι να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Αν οι καταναλωτές δεν αγοράσουν τα προϊόντα που τους προσφέρονται, ο επιχειρηματίας δεν μπορεί να ανακτήσει τις δαπάνες που έχει κάνει. Χάνει τα χρήματά του. Αν δεν καταφέρει να προσαρμόσει τη διαδικασία του στις επιθυμίες των καταναλωτών, πολύ σύντομα θα απομακρυνθεί από την εξέχουσα θέση του στο τιμόνι. Τον αντικαθιστούν άλλοι άνθρωποι που τα κατάφεραν καλύτερα στην ικανοποίηση της ζήτησης των καταναλωτών.

Όλη η συμβατική διαμάχη για τα αφεντικά και τους εργαζόμενους παραβλέπει το κρίσιμο σημείο:

Τα πραγματικά αφεντικά, στο καπιταλιστικό σύστημα της οικονομίας της αγοράς, είναι οι καταναλωτές. Αυτοί, με τις αγορές τους και με την αποχή τους από τις αγορές, αποφασίζουν ποιος θα κατέχει το κεφάλαιο και θα διευθύνει τα εργοστάσια. Αυτοί καθορίζουν τι πρέπει να παραχθεί και σε ποια ποσότητα και ποιότητα. Η στάση τους οδηγεί είτε σε κέρδος είτε σε ζημία για τον επιχειρηματία. Κάνουν τους φτωχούς πλούσιους και τους πλούσιους φτωχούς. Δεν είναι εύκολα αφεντικά.

Ο καπιταλισμός δεν είναι ένα σύστημα κέρδους, δίδαξε ο Mises. Είναι ένα σύστημα κέρδους και ζημίας. Αν οι καταναλωτές απορρίψουν ένα προϊόν, ο επιχειρηματίας μπορεί να χάσει τα πάντα. Μπορεί να χρειαστεί να αναζητήσει δουλειά από έναν ανώτερο επιχειρηματία.

Οι επιδόσεις των επιχειρήσεων, έγραψε ο Mises, μπορούν να εκτιμηθούν μόνο επειδή η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, η ελεύθερη ανταλλαγή και οι προκύπτουσες χρηματικές τιμές επιτρέπουν τον οικονομικό υπολογισμό και, συνεπώς, τον προγραμματισμό από άτομα που κάνουν οικονομία. Αυτή ήταν η πρωτοποριακή κατεδάφιση από τον Mises της οικονομικής υπόθεσης του κεντρικού σχεδιασμού - του σοσιαλισμού στις εθνικές και διεθνείς μορφές του - πριν από πάνω από έναν αιώνα.

Ο οικονομικός υπολογισμός έχει σημασία όταν συγκρίνουμε μια επιχείρηση με μια γραφειοκρατία. Όπως έγραψε ο Mises:

Ο διευθυντής ολόκληρης της [επιχειρηματικής] εταιρείας παραδίδει ένα σύνολο στον νεοδιορισθέντα διευθυντή υποκαταστήματος και του δίνει μία μόνο οδηγία: Κέρδη. Η εντολή αυτή, η τήρηση της οποίας ελέγχεται συνεχώς από τους λογαριασμούς, είναι αρκετή για να καταστήσει το υποκατάστημα υποταγμένο τμήμα ολόκληρης της επιχείρησης και να δώσει στη δράση του διευθυντή του την κατεύθυνση που επιδιώκει ο κεντρικός διευθυντής....

Δεδομένου ότι η επιτυχία ή η αποτυχία στην επίτευξη του σκοπού αυτού μπορεί να διαπιστωθεί με τη λογιστική παρακολούθηση όχι μόνο του συνόλου της επιχείρησης αλλά και οποιουδήποτε μέρους της, είναι εφικτή η αποκέντρωση τόσο της διαχείρισης όσο και της λογοδοσίας χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ενότητα των εργασιών και η επίτευξη του στόχου τους. Η ευθύνη μπορεί να κατανεμηθεί. Δεν υπάρχει ανάγκη να περιοριστεί η διακριτική ευχέρεια των υφισταμένων με οποιουσδήποτε κανόνες ή κανονισμούς εκτός από εκείνον που διέπει όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, δηλαδή να καταστήσουν τις δραστηριότητές τους κερδοφόρες.

Τι γίνεται με τη γραφειοκρατία; Η απάντηση εμπεριέχεται σε όσα έχουν ήδη αναφερθεί. Από τη φύση της μια γραφειοκρατία δεν αντιμετωπίζει κανένα τεστ κέρδους και ζημίας. Έχει χρηματικά έξοδα σε μια κοινωνία προσανατολισμένη στην αγορά: προσλαμβάνει πρόθυμους εργαζόμενους και αγοράζει εξοπλισμό και προμήθειες από πρόθυμους προμηθευτές. Ωστόσο, δεν προσφέρει την παραγωγή της σε δυνητικούς καταναλωτές, δηλαδή σε ανθρώπους που είναι ελεύθεροι να πουν όχι και να πάνε τα χρήματά τους αλλού. Αντί για καταναλωτές, μια γραφειοκρατία έχει φορολογούμενους, οι οποίοι πρέπει να πληρώσουν είτε θέλουν είτε όχι το προϊόν. Αυτή η αποσύνδεση πρέπει να έχει εκτεταμένες συνέπειες. (Οι κυβερνητικές υπηρεσίες για τις οποίες επιβάλλονται τέλη χρήσης διαφέρουν από αυτή την άποψη, αλλά η κυβέρνηση συνήθως απαγορεύει τον ανταγωνισμό).

Αντί για την επιχειρηματική οδηγία « Κάνε κέρδη», ο Mises έγραψε:

Η γραφειοκρατική διοίκηση είναι η διοίκηση που δεσμεύεται να συμμορφώνεται με λεπτομερείς κανόνες και κανονισμούς που καθορίζονται από την αρχή ενός ανώτερου οργάνου. Καθήκον του γραφειοκράτη είναι να εκτελεί αυτό που του επιβάλλουν αυτοί οι κανόνες και οι κανονισμοί. Η διακριτική του ευχέρεια να ενεργεί σύμφωνα με τη δική του καλύτερη πεποίθηση περιορίζεται σοβαρά από αυτούς.....

Η απουσία της σχέσης πωλητή-αγοραστή κάνει μεγάλη διαφορά:

Οι στόχοι της δημόσιας διοίκησης δεν μπορούν να μετρηθούν με χρηματικούς όρους και δεν μπορούν να ελεγχθούν με λογιστικές μεθόδους..... Στη δημόσια διοίκηση δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ εσόδων και δαπανών....

Στη δημόσια διοίκηση δεν υπάρχει αγοραία τιμή για τα επιτεύγματα....

Τώρα είμαστε σε θέση να δώσουμε έναν ορισμό της γραφειοκρατικής διαχείρισης: Η γραφειοκρατική διαχείριση είναι η μέθοδος που εφαρμόζεται κατά τη διεξαγωγή των διοικητικών υποθέσεων, το αποτέλεσμα της οποίας δεν έχει χρηματική αξία στην αγορά. Θυμηθείτε: Δεν λέμε ότι ένας επιτυχημένος χειρισμός των δημόσιων υποθέσεων δεν έχει αξία, αλλά ότι δεν έχει τιμή στην αγορά, ότι η αξία του δεν μπορεί να υλοποιηθεί σε μια αγοραία συναλλαγή και κατά συνέπεια δεν μπορεί να εκφραστεί σε όρους χρήματος.....

Η γραφειοκρατική διαχείριση είναι η διαχείριση των υποθέσεων που δεν μπορούν να ελεγχθούν με οικονομικούς υπολογισμούς.

Αυτό θα ήταν ένα πολύτιμο μάθημα για τον Musk και τον Ramaswamy να το λάβουν σοβαρά υπόψη τους. Το καθήκον τους δεν θα πρέπει να είναι πρωτίστως η αναζήτηση τρόπων για να κάνουν τις γραφειοκρατίες πιο αποτελεσματικές. Αντίθετα, το καθήκον τους θα έπρεπε να είναι να εντοπίσουν εκείνες τις τρέχουσες λειτουργίες που η κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να εκτελεί, εκείνες που θα έπρεπε να παραδοθούν σε ελεύθερες, ιδιωτικές, κερδοσκοπικές και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Οφείλουμε να αντικαταστήσουμε τον εξαναγκασμό με τη συναίνεση.

Πρέπει, με άλλα λόγια, να επανεξετάσουμε το ερώτημα: ποιος είναι ο κατάλληλος ρόλος της κυβέρνησης, αν υπάρχει, σε μια κοινωνία που φιλοδοξεί να είναι ελεύθερη;