Αλτρουισμός έναντι Υλισμού στις Ανταλλαγές της Αγοράς

 Μία από τις πιο συνηθισμένες κατηγορίες που διατυπώνονται εναντίον της ελεύθερης αγοράς (ακόμη και από πολλούς φίλους της) είναι ότι αντανακλά και ενθαρρύνει τον αχαλίνωτο "εγωιστικό υλισμό". Ακόμα και αν η ελεύθερη αγορά -ο αχαλίνωτος καπιταλισμός- προωθεί καλύτερα τους "υλικούς" σκοπούς του ανθρώπου, υποστηρίζουν οι επικριτές, αποσπά τον άνθρωπο από ανώτερα ιδανικά. Οδηγεί τον άνθρωπο μακριά από τις πνευματικές ή διανοητικές αξίες και ατροφεί κάθε πνεύμα αλτρουισμού.

Πρώτον, δεν υπάρχει "οικονομικός σκοπός". Η οικονομία είναι απλώς μια διαδικασία εφαρμογής των μέσων για την επίτευξη οποιουδήποτε σκοπού μπορεί να υιοθετήσει ένα άτομο. Ένα άτομο μπορεί να στοχεύει σε οποιουσδήποτε σκοπούς επιθυμεί, "εγωιστικούς" ή "αλτρουιστικούς". Καθώς οι άλλοι ψυχικοί παράγοντες είναι ίσοι, είναι προς το συμφέρον του καθενός να μεγιστοποιήσει το χρηματικό του εισόδημα στην αγορά. Αλλά αυτό το μέγιστο εισόδημα μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί για "εγωιστικούς" ή για "αλτρουιστικούς" σκοπούς. Το ποιους σκοπούς επιδιώκουν οι άνθρωποι δεν απασχολεί τον πραξεολόγο. Ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας μπορεί να χρησιμοποιήσει τα χρήματά του για να αγοράσει ένα γιοτ ή για να χτίσει ένα σπίτι για άπορα ορφανά. Η επιλογή εναπόκειται στον ίδιο. Το θέμα όμως είναι ότι όποιον σκοπό και αν επιδιώκει, πρέπει πρώτα να κερδίσει τα χρήματα πριν μπορέσει να επιτύχει τον σκοπό.

Δεύτερον, όποια ηθική φιλοσοφία και αν υιοθετήσουμε -είτε αλτρουισμό είτε εγωισμό- δεν μπορούμε να επικρίνουμε την επιδίωξη χρηματικού εισοδήματος στην αγορά. Αν έχουμε μια εγωιστική κοινωνική ηθική, τότε προφανώς μπορούμε μόνο να επικροτήσουμε τη μεγιστοποίηση του χρηματικού εισοδήματος, ή ενός μείγματος χρηματικού και άλλου ψυχικού εισοδήματος, στην αγορά. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα εδώ. Ωστόσο, ακόμη και αν υιοθετήσουμε μια αλτρουιστική ηθική, πρέπει να χειροκροτήσουμε τη μεγιστοποίηση του χρηματικού εισοδήματος με την ίδια θέρμη. Διότι το εισόδημα της αγοράς είναι ένας κοινωνικός δείκτης των υπηρεσιών κάποιου προς τους άλλους, τουλάχιστον υπό την έννοια ότι οι όποιες υπηρεσίες είναι ανταλλάξιμες. Όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα ενός ανθρώπου, τόσο μεγαλύτερες είναι οι υπηρεσίες του προς τους άλλους. Πράγματι, θα πρέπει να είναι πολύ πιο εύκολο για τον αλτρουιστή να επικροτήσει τη μεγιστοποίηση του χρηματικού εισοδήματος ενός ανθρώπου παρά του ψυχικού του εισοδήματος, όταν αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τον πρώτο στόχο. Έτσι, ο συνεπής αλτρουιστής πρέπει να καταδικάσει την άρνηση ενός ανθρώπου να εργαστεί σε μια θέση εργασίας με υψηλούς μισθούς και την προτίμησή του για μια χαμηλότερα αμειβόμενη θέση εργασίας κάπου αλλού. Ο άνθρωπος αυτός, όποιος και αν είναι ο λόγος του, αψηφά τις σηματοδοτούμενες επιθυμίες των καταναλωτών, των συνανθρώπων του στην κοινωνία.

Αν, λοιπόν, ένας ανθρακωρύχος μετακινηθεί σε μια πιο ευχάριστη, αλλά χαμηλότερα αμειβόμενη εργασία ως υπάλληλος παντοπωλείου, ο συνεπής αλτρουιστής πρέπει να τον κατακεραυνώσει επειδή στερεί από τον συνάνθρωπό του τα απαραίτητα οφέλη. Διότι ο συνεπής αλτρουιστής πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι το χρηματικό εισόδημα στην αγορά αντανακλά υπηρεσίες προς τους άλλους, ενώ το ψυχικό εισόδημα είναι ένα καθαρά προσωπικό, ή "εγωιστικό", κέρδος.18

Η ανάλυση αυτή εφαρμόζεται άμεσα στην επιδίωξη του ελεύθερου χρόνου. Ο ελεύθερος χρόνος, όπως είδαμε, είναι ένα βασικό καταναλωτικό αγαθό για την ανθρωπότητα. Ωστόσο, ο συνεπής αλτρουιστής θα έπρεπε να αρνηθεί σε κάθε εργαζόμενο κάθε ελεύθερο χρόνο -ή, τουλάχιστον, να αρνηθεί κάθε ώρα ελεύθερου χρόνου πέρα από την απολύτως αναγκαία για τη διατήρηση της παραγωγής του. Διότι κάθε ώρα που ξοδεύεται στον ελεύθερο χρόνο μειώνει τον χρόνο που μπορεί ένας άνθρωπος να αφιερώσει για να υπηρετήσει τους συνανθρώπους του.

Οι συνεπείς υποστηρικτές της "κυριαρχίας των καταναλωτών" θα έπρεπε να προτιμούν την υποδούλωση του αργόσχολου ή του ανθρώπου που προτιμά να ακολουθεί τις δικές του επιδιώξεις από την εξυπηρέτηση του καταναλωτή. Αντί να περιφρονεί την επιδίωξη του χρηματικού κέρδους, ο συνεπής αλτρουιστής θα έπρεπε να επαινεί την επιδίωξη του χρήματος στην αγορά και να καταδικάζει κάθε αντικρουόμενο μη χρηματικό στόχο που μπορεί να έχει ένας παραγωγός -είτε πρόκειται για αντιπάθεια για ορισμένη εργασία, είτε για ενθουσιασμό για εργασία που αποφέρει λιγότερα χρήματα, είτε για επιθυμία για αναψυχή.19 Οι αλτρουιστές που επικρίνουν τους χρηματικούς στόχους στην αγορά, επομένως, κάνουν λάθος με τους δικούς τους όρους.

Η κατηγορία του "υλισμού" είναι επίσης λανθασμένη. Η αγορά συναλλάσσεται, όχι απαραίτητα με "υλικά" αγαθά, αλλά με ανταλλάξιμα αγαθά. Είναι αλήθεια ότι όλα τα "υλικά" αγαθά είναι ανταλλάξιμα (εκτός από τα ίδια τα ανθρώπινα όντα), αλλά υπάρχουν επίσης πολλά μη υλικά αγαθά που ανταλλάσσονται στην αγορά. Ένας άνθρωπος μπορεί να ξοδέψει τα χρήματά του για να παρακολουθήσει μια συναυλία ή να προσλάβει έναν δικηγόρο, για παράδειγμα, καθώς και για τρόφιμα ή αυτοκίνητα. Δεν υπάρχει απολύτως καμία βάση για να πούμε ότι η οικονομία της αγοράς προωθεί είτε υλικά είτε άυλα αγαθά- απλώς αφήνει κάθε άνθρωπο ελεύθερο να επιλέξει το δικό του πρότυπο δαπανών.

Τέλος, μια αναπτυσσόμενη οικονομία της αγοράς ικανοποιεί όλο και περισσότερο τις επιθυμίες των ανθρώπων για ανταλλάξιμα αγαθά. Ως αποτέλεσμα, η οριακή χρησιμότητα των ανταλλάξιμων αγαθών τείνει να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, ενώ η οριακή χρησιμότητα των μη ανταλλάξιμων αγαθών αυξάνεται. Εν ολίγοις, η μεγαλύτερη ικανοποίηση των "ανταλλάξιμων" αξιών προσδίδει πολύ μεγαλύτερη οριακή σημασία στις "μη ανταλλάξιμες" αξίες. Αντί λοιπόν να προάγει τις "υλικές" αξίες, η πρόοδος του καπιταλισμού κάνει ακριβώς το αντίθετο.

Ο W.H. Hutt πηγαίνει πράγματι τόσο μακριά στο άρθρο του, "The Concept of Consumers' Sovereignty", Economic Journal, Μάρτιος 1940, σελ. 66-77.

Είναι επίσης περίεργο ότι οι επικριτές επικεντρώνονται γενικά στα κέρδη ("το κίνητρο του κέρδους") και όχι σε άλλα εισοδήματα της αγοράς, όπως οι μισθοί. Είναι δύσκολο να δει κανείς οποιοδήποτε νόημα στις ηθικές διακρίσεις μεταξύ αυτών των εισοδημάτων.