8 φορές που ο C.S. Lewis παρουσίασε λαμπρό πολιτικό σχόλιο στα Χρονικά της Νάρνια

Άρθρο του Peter Jacobsen για το Foundation for Economic Education

 Τους τελευταίους μήνες διαβάζω τα Χρονικά της Νάρνια με τις κόρες μου. Αυτό έχει κάνει την ανάγνωση πριν από τον ύπνο μια απόλαυση, την οποία περιμένω με ανυπομονησία όσο και εκείνες.

Είναι ενδιαφέρον ότι σε όλη τη σειρά παρατήρησα ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών σχολίων του συγγραφέα C.S. Lewis. Το μεγαλύτερο μέρος του σχολιασμού είναι θεματικά κατά της μεγάλης κυβέρνησης.

Ο Lewis είναι κυρίως γνωστός ως θεολόγος και η Νάρνια είναι κυρίως μια αλληγορία για τη σχέση μεταξύ του Ιησού και των ακολούθων του, αλλά ο Lewis έγραψε επίσης για την πολιτική, ιδίως σε σχέση με τη χριστιανική σκέψη, με πιο γνωστό έργο το The Abolition of Man (Η κατάργηση του ανθρώπου).

Συνέταξα έναν κατάλογο με οκτώ από τα καλύτερα πολιτικά σχόλια που ανακάλυψα ξαναδιαβάζοντας τα Χρονικά της Νάρνια. Ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις αναδεικνύουν τη σκοτεινή πλευρά της κυβέρνησης. Άλλες στιγμές αναδεικνύουν πώς θα ήταν μια καλύτερη κυβέρνηση. Και φυσικά, υπάρχουν και μερικές ανάλαφρες αιχμές κατά των πολιτικών.

Οι αναγνώστες θα πρέπει να σημειώσουν ότι θα υπάρξουν κάποια spoiler για τη σειρά παρακάτω. Προσπάθησα να κρατήσω τα spoilers στο ελάχιστο, αλλά κάποιο πλαίσιο είναι απαραίτητο για να βγάλει νόημα κάθε σχόλιο. Έτσι, αν θέλετε να διαβάσετε τη σειρά (την οποία συνιστώ ανεπιφύλακτα) χωρίς spoilers, γυρίστε πίσω τώρα.

Για το βασικό πλαίσιο, οι ιστορίες εξιστορούν τα ταξίδια και τις περιπέτειες διαφόρων παιδιών που έρχονται από τον κόσμο μας στη μαγική χώρα της Νάρνια.

1. Κυβέρνηση που γίνεται σωστά

Στο τέλος του πρώτου βιβλίου, " The Lion, the Witch, and the Wardrobe" (Το λιοντάρι, η μάγισσα και η ντουλάπα), βλέπουμε την καλή βασιλεία των τεσσάρων παιδιών ( Peter, Susan, Edmund και Lucy) ως βασιλιάδες και βασίλισσες της Νάρνια. Διαβάστε και μόνοι σας.

"Και έκαναν καλούς νόμους και διατήρησαν την ειρήνη, και έσωσαν καλά δέντρα από το να κόβονται άσκοπα, και απελευθέρωσαν νεαρούς νάνους και νεαρούς σάτυρους από το να τους στέλνουν στο σχολείο, και γενικά σταμάτησαν τους πολυάσχολους και τους παρεμβαίνοντες και ενθάρρυναν τους απλούς ανθρώπους που ήθελαν να ζουν και να αφήνονται να ζουν. Και έδιωξαν τους άγριους γίγαντες ... στο Βορρά της Νάρνια, όταν αυτοί τόλμησαν να περάσουν τα σύνορα. Και σύναψαν φιλία και συμμαχία με χώρες πέρα από τη θάλασσα".

Είναι μια κυβέρνηση τόσο καλή που θα μπορούσε να υπάρχει μόνο στη φαντασία. Η ειρήνη βρίσκεται στο επίκεντρο της βασιλείας. Η σύγκρουση γίνεται μόνο για λόγους άμυνας.

Ο σεβασμός για τη φύση είναι κοινός με τον Lewis, αλλά οι αναγνώστες θα πρέπει να προσέξουν να μην πάρουν ένα ριζοσπαστικό περιβαλλοντικό μήνυμα με τη συζήτηση για την προστασία των δέντρων, επειδή τα καλά δέντρα στη Νάρνια είναι αισθανόμενα πρόσωπα.

Ο Lewis επικρίνει διαρκώς την παραδοσιακή σχολική εκπαίδευση και την ανιαρή επίδρασή της στα παιδιά, οπότε το κομμάτι για την απελευθέρωση των νέων είναι τόσο αστείο όσο και αναζωογονητικό. Τέλος, η προτίμηση κατά των πολυάσχολων και των παρεμβατών αναδεικνύει μια βασική πηγή κακής πολιτικής.

2. Η σκοτεινή πλευρά της γραφειοκρατίας και της τεχνοκρατίας

Στο τρίτο βιβλίο, The Voyage of the Dawn Treader, ο βασιλιάς Caspian της Νάρνια επιστρέφει σε ένα από τα νησιά της Νάρνια μετά από μακρά απουσία. Αυτό που βρίσκει είναι στρώματα γραφειοκρατικής αγκύλωσης που διαιωνίζουν το κακό.

Κατά την άφιξη του Caspian στο νησί, ο "κυβερνήτης" του νησιού προσπαθεί να τον αποτρέψει λέγοντας: "Δεν επιτρέπονται συνεντεύξεις χωρίς ραντεβού εκτός από τις εννέα και δέκα το βράδυ τα δεύτερα Σάββατα". Η περιφρόνηση του Lewis για τις αυθαίρετες ασπίδες λογοδοσίας στάζει από τη σελίδα.

Αλλά ο Caspian το αγνοεί αυτό και μπαίνει στο ψητό. Ο κυβερνήτης υποστηρίζει το δουλεμπόριο ενάντια στα αρχαία έθιμα της Νάρνια. Όταν τον ρωτούν γιατί, ο κυβερνήτης λέει ότι είναι μια αναπόφευκτη οικονομική αναγκαιότητα.

"Τα τρυφερά χρόνια της Μεγαλειότητάς σας δύσκολα σας επιτρέπουν να κατανοήσετε το οικονομικό πρόβλημα που προκύπτει. Έχω στατιστικές, έχω γραφήματα, έχω...".

Ο Caspian δεν ενδιαφέρεται για τις στατιστικές ή τα γραφήματα και δεν ενδιαφέρεται να "ζητήσει τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής". Όταν ο κυβερνήτης Gumpas λέει ότι δεν μπορεί να συμμετάσχει σε αυτή την προσβολή της "προόδου και της ανάπτυξης", ο Caspian τον απολύει επί τόπου.

3. Οι χειρότεροι ανεβαίνουν στην κορυφή

Το τέταρτο βιβλίο της Νάρνια, The Silver Chair (Η ασημένια καρέκλα), τελειώνει με το καλύτερο ανέκδοτο της σειράς. Οι κόρες μου δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί γέλασα τόσο πολύ. Στο βιβλίο, οι πρωταγωνιστές μας αντιμετωπίζουν τους σχολικούς νταήδες στον κόσμο μας συνοδευόμενοι από τον δημιουργό της Νάρνια (ένα λιοντάρι που ονομάζεται Aslan). Ο διευθυντής του σχολείου (που αναφέρεται ως " The Head") που επιτρέπει στους νταήδες τυχαίνει να μπαίνει στη σκηνή, να βλέπει τον Aslan και να καλεί την αστυνομία. Ακούστε τι συμβαίνει στη συνέχεια.

"Όταν έφτασε η αστυνομία και δεν βρήκε κανένα λιοντάρι ... και τον επικεφαλής να συμπεριφέρεται σαν τρελός, έγινε έρευνα για το όλο θέμα. Και στην έρευνα βγήκαν όλα τα είδη των πραγμάτων για [το σχολείο] και περίπου δέκα άτομα αποβλήθηκαν. Μετά από αυτό, οι φίλοι του Διευθυντή είδαν ότι ο Διευθυντής δεν ήταν χρήσιμος ως Διευθυντής, οπότε τον έκαναν Επιθεωρητή για να παρεμβαίνει σε άλλους Διευθυντές. Και όταν διαπίστωσαν ότι δεν ήταν πολύ καλός ούτε σ' αυτό, τον έβαλαν στο Κοινοβούλιο, όπου έζησε ευτυχισμένος για πάντα".

Ο επικεφαλής, όπως και πολλοί πολιτικοί, αποτυγχάνει να ανέβει.

4. Η λαγνεία για κυριαρχία είναι ο δολοφόνος του κόσμου

Στο έκτο βιβλίο, ένα prequel με τίτλο The Magician's Nephew, οι χαρακτήρες Digory και Polly εξερευνούν πολλούς διαφορετικούς κόσμους. Ένας από τους κόσμους που εξερευνούν, ο Charn, έχει μια θλιβερή μοίρα. Όλη η ζωή στον κόσμο έχει καταστραφεί εκτός από εκείνη μιας κοιμώμενης βασίλισσας που ονομάζεται Jadis. Μόλις ξυπνήσει, εξηγεί τι συνέβη.

Η Jadis ανακάλυψε μια μαγική λέξη που, μόλις την προφέρει, σκοτώνει τα πάντα στον πλανήτη εκτός από εκείνη. Όταν η αδελφή της Jadis ήταν έτοιμη να την ανατρέψει, εκείνη πρόφερε τη λέξη και σκότωσε όλη τη ζωή για να διατηρήσει την κυριαρχία της.

Ο Digory και η Polly τρομοκρατούνται και ρωτούν πώς μπόρεσε να κάνει κάτι τέτοιο σε όλους τους αθώους, απλούς ανθρώπους. Η βασίλισσα Jadis έχει μια αποκαλυπτική απάντηση,

"Ήμουν η βασίλισσα. Ήταν όλοι τους δικοί μου άνθρωποι. Για ποιο άλλο λόγο υπήρχαν, εκτός από το να κάνουν το θέλημά μου. Είχα ξεχάσει ότι είσαι μόνο ένα απλό αγόρι. Πώς να καταλάβεις τους λόγους του κράτους; Πρέπει να μάθεις, παιδί μου, ότι αυτό που θα ήταν λάθος για σένα ή για οποιονδήποτε από τους κοινούς ανθρώπους δεν είναι λάθος σε μια μεγάλη βασίλισσα όπως εγώ. Το βάρος του κόσμου είναι στους ώμους μας. Πρέπει να απελευθερωθούμε από όλους τους κανόνες. Το πεπρωμένο μας είναι υψηλό και μοναχικό".

Αυτή η σατανική νοοτροπία δεν περιορίζεται μόνο στο Charn. Ο Aslan προειδοποιεί τον Digory και την Polly αργότερα στο βιβλίο,

"Δεν είναι βέβαιο ότι κάποιος κακός από τη φυλή σας δεν θα ανακαλύψει ένα τόσο κακό μυστικό όσο ο Αξιοθρήνητος Λόγος και δεν θα το χρησιμοποιήσει για να καταστρέψει όλα τα έμβια όντα. Και σύντομα, πολύ σύντομα, πριν γίνετε γέρος και γριά, μεγάλα έθνη στον κόσμο σας θα κυβερνώνται από τυράννους που δεν θα νοιάζονται για τη χαρά, τη δικαιοσύνη και το έλεος περισσότερο από την αυτοκράτειρα Jadis".

Το The Magician's Nephew εκδόθηκε το 1955 και διαδραματίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα. Δεν είναι άλμα να πούμε ότι πρόκειται για μια προειδοποίηση για τα σατανικά καθεστώτα της ναζιστικής Γερμανίας και της σοβιετικής Ρωσίας, καθώς και για την παγκοσμιοκτόνο πιθανότητα πυρηνικού πολέμου. Ο Lewis, Βρετανός βετεράνος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, φαίνεται να έχει ιδιαίτερη επίγνωση της υπαρξιακής απειλής του πολέμου για την ανθρωπότητα.

5. Το κίνητρο της τυραννικής κυβέρνησης να διαγράψει την ιστορία

Στον Πρίγκιπα Caspian, οι εισβολείς κυριαρχούν στη Νάρνια. Ο βασιλιάς Miraz είναι ένας σφετεριστής αποφασισμένος να κρατήσει το θρόνο από τον αληθινό διάδοχο, τον νεαρό Caspian. Ο μόνος φίλος του Caspian φαίνεται να είναι η νοσοκόμα του, η οποία του διηγείται ιστορίες για την παλιά Νάρνια. Μια μέρα ο Caspian κάνει το λάθος να πει στον Miraz ότι θα ήθελε να ζούσε στην παλιά Νάρνια με τα ζώα που μιλούσαν, τον Aslan και τους παλιούς άρχοντες της Νάρνια.

Ο Miraz απαντά: "Μην με αφήσεις να σε ξαναπιάσω να μιλάς -ή να σκέφτεσαι- για όλες αυτές τις ανόητες ιστορίες. Δεν υπήρξαν ποτέ αυτοί οι βασιλιάδες και οι βασίλισσες. Πώς θα μπορούσαν να υπάρχουν δύο βασιλιάδες και δύο βασίλισσες ταυτόχρονα; Και δεν υπάρχει κανένας Aslan. Και δεν υπάρχουν λιοντάρια. Και δεν υπήρξε ποτέ εποχή που τα ζώα μπορούσαν να μιλήσουν. Ακούς;"

Αφού ο Miraz ανακαλύπτει ότι η νοσοκόμα διδάσκει στον Caspian την αληθινή ιστορία της Νάρνια, εξαφανίζεται.

6. Το πορτρέτο ενός αληθινού ηγέτη

Ο Lewis μας δίνει μια άλλη εικόνα για το πώς θα έμοιαζε μια καλύτερη κυβέρνηση αργότερα στο βιβλίο. Με μια λέξη, χαρακτηρίζεται από ταπεινότητα. Ο Aslan ρωτά τον Caspian αν αισθάνεται επαρκής για να είναι βασιλιάς. Ο Caspian απαντά: "Δεν νομίζω ότι το πιστεύω, κύριε. Είμαι μόνο ένα παιδί". Και ο Aslan απαντά, "Ωραία. Αν αισθανόσουν επαρκής, θα ήταν απόδειξη ότι δεν είσαι".

Ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος αν οι ηγέτες μας πίστευαν ότι οι ίδιοι είναι ανεπαρκείς. Ένας καλός φίλος του Lewis, ο J.R.R. Tolkein, είχε μια παρόμοια διορατικότητα λέγοντας: "η πιο ακατάλληλη δουλειά οποιουδήποτε ανθρώπου, ακόμη και των αγίων (που σε κάθε περίπτωση ήταν τουλάχιστον απρόθυμοι να την αναλάβουν), είναι να διοικεί άλλους ανθρώπους. Ούτε ένας στο εκατομμύριο δεν είναι κατάλληλος γι' αυτό, και λιγότερο απ' όλους όσοι επιδιώκουν την ευκαιρία".

7. Πώς οι τύραννοι χειραγωγούν τη γλώσσα

Στο τελευταίο βιβλίο, The Last Battle, η Νάρνια αντιμετωπίζει και πάλι εισβολείς, αυτή τη φορά με τη βοήθεια των quislings στο εσωτερικό της. Ένας ομιλών πίθηκος με το όνομα Shift πουλάει τους συμπολίτες του στη Νάρνια ως σκλάβους. Μια γριά αρκούδα τον προκαλεί. "Δεν θέλουμε να κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα. Θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι". Ο δόλιος πίθηκος απαντά: "Τι ξέρεις εσύ από ελευθερία; Νομίζεις ότι ελευθερία σημαίνει να κάνεις ό,τι σου αρέσει. Λοιπόν, κάνετε λάθος. Αυτό δεν είναι αληθινή ελευθερία. Αληθινή ελευθερία σημαίνει να κάνεις αυτό που σου λέω εγώ".

Προσέξτε όταν κάποιος με εξουσία σας λέει ότι μια λέξη σημαίνει κάτι διαφορετικό ή κυρίως το αντίθετο από αυτό που πάντα σήμαινε. Πιθανώς πίσω από την αλλαγή κρύβεται η επιθυμία ελέγχου.

8. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ισοπεδώσει όλες τις ανταγωνιστικές πηγές αλήθειας

Δεν τελειώσαμε με τη συζήτηση για τον απεχθές Shift. Ο τρόπος με τον οποίο έχει καταφέρει να πείσει τους συμπατριώτες του Narnians να ακούσουν τις εντολές του είναι η δημιουργία ενός ψεύτικου Aslan χρησιμοποιώντας ένα δέρμα λιονταριού. Ο Shift λέει ότι είναι θέλημα του Aslan να πουληθούν στη γειτονική χώρα, την Calormen. Αλλά κάποια σοφά ζώα που γνωρίζουν για τον πραγματικό Aslan αμφισβητούν τον Shift.

Ένα αρνί απαντά: "Τι σχέση έχουμε εμείς με τους Calormenes; ... Έχουν έναν θεό που λέγεται Tash. Λένε ότι έχει τέσσερα χέρια και κεφάλι όρνιου. Σκοτώνουν ανθρώπους στο βωμό του. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει τέτοιο πρόσωπο όπως ο Tash. Αλλά, αν υπήρχε, πώς θα μπορούσε ο Aslan να είναι φίλος του;"

Ο Shift απαντά: "Τι καταλαβαίνεις από τέτοια πράγματα; Ο Tash είναι απλώς ένα άλλο όνομα για τον Aslan. Όλη αυτή η παλιά ιδέα ότι εμείς έχουμε δίκιο και οι Calormenes άδικο είναι ανόητη. Ξέρουμε καλύτερα τώρα. Οι Calormenes χρησιμοποιούν διαφορετικές λέξεις, αλλά όλοι εννοούμε το ίδιο πράγμα. Ο Tash και ο Aslan είναι μόνο δύο διαφορετικά ονόματα για τον ξέρεις ποιον".

Ο Shift πρέπει να αρνηθεί τη μοναδικότητα και τη σημασία του Aslan. Αντ' αυτού, δηλώνει ότι όλοι έχουν δίκιο για το ποια είναι η αλήθεια. Αλλά γιατί; Λοιπόν, αν όλοι έχουν δίκιο για το ποιος είναι ο Aslan, τότε κανείς δεν έχει.

Το αρνί έχει δίκιο ότι ο Aslan δεν θα ήταν ποτέ φίλος ενός θεού που ζητά ανθρωποθυσίες. Αυτή η πηγή εξουσίας είναι ανταγωνισμός για τον Shift. Αν οι Narnians δέχονται τον Aslan ως την απόλυτη εξουσία, δεν μπορούν να δεχτούν την εξουσία του Shift. Έτσι, ο Shift προσπαθεί να στερήσει από τους Narnians την αλήθεια, ισχυριζόμενος ότι όλοι έχουν δίκιο. Από εκεί και πέρα αναφέρεται στην ψευδή συγχώνευση των θεών του με τον νεολογισμό " Tashlan".

Αυτή η πονηρή κίνηση δεν είναι φανταστική. Αυταρχικά καθεστώτα, όπως η ναζιστική Γερμανία, η Σοβιετική Ρωσία και η κομμουνιστική Κίνα, προσπαθούν συχνά να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη του κράτους για να αλλάξουν ή να καταστρέψουν τις εκκλησίες. Δεν μπορούν να υπάρχουν ανταγωνιστικές πηγές αλήθειας αν τα αυταρχικά καθεστώτα επιθυμούν να επιτύχουν.

Δείτε μόνοι σας

Ενθαρρύνω όλους να διαβάσουν τα Χρονικά της Νάρνια για τον εαυτό τους. Είναι τέλεια βιβλία για όλες τις ηλικίες. Για τα παιδιά, η Νάρνια εισήγαγε μια γοητευτική φανταστική χώρα γεμάτη περιπέτεια και ελευθερία.

Αλλά όσο πιο μέσα πηγαίνεις, τόσο μεγαλύτερα γίνονται τα πάντα. Οι μεγαλύτεροι αναγνώστες θα βρεθούν να καταπιάνονται με θέματα πολύ μεγαλύτερα από ό,τι περίμεναν. Είναι μια υπέροχη σειρά για γονείς που θέλουν να διαβάσουν στα παιδιά τους γι' αυτόν ακριβώς το λόγο.

Και μπορείτε να κάνετε πολύ χειρότερα από έναν συγγραφέα με το πνεύμα και τη σοφία που επιδεικνύει ο Lewis για την πολιτική και τη ζωή γενικότερα.